“คุณจะทำอย่างไร ถ้าคุณรู้ในสิ่งที่ผมรู้”
เป็นประโยคที่ดังให้เราได้ยินหลายครั้งในสารคดี ที่ใช้เวลาถ่ายทำกว่า 3 ปี เรื่องนี้มันทำหน้าที่เหมือนเครื่องกระตุ้นให้คนดูอย่างเราต้องเริ่มหวาดผวาว่า หรือโลกจะกำลังดำเนินไปในทิศทางเลวร้ายกว่าที่เราเคยรู้ ?
คำว่า "Day Zero" อาจแปลง่าย ๆ ได้ว่า วันที่น้ำหมดเมือง หรือวันที่น้ำประปาหยุดไหล ซึ่งฟังเผิน ๆ น่าจะเป็นเหตุการณ์สมมติในหนังดิสโทเปียว่าด้วยยุคอนาคตมืดมนเลวร้ายเรื่องไหนสักเรื่อง แต่ อันโตนิโอ โดนาโต โนเบรอ เจ้าของคำพูดในบรรทัดแรกนั้นยืนยันว่า นี่คือเรื่องที่กำลังจะกลายเป็นจริงในเวลาอันใกล้ หรือถ้าพูดให้ถูกกว่านั้น มันคือเรื่องจริงที่เกิดขึ้นแล้วกับหลายพื้นที่ในโลก
อันโตนิโอ เป็นนักวิทยาศาสตร์และแอ็กติวิสต์ (Activist) ที่อุทิศชีวิตให้แก่การทำงานวิจัยในป่าดิบชื้นแอมะซอนมาร่วม 40 ปี สิ่งที่เขาบอกว่าเขารู้และหวังอยากให้คนอื่นในประเทศบราซิลรับฟังเสียที ก็คือข้อเท็จจริงที่ว่า ป่าแอมะซอนมีบทบาทมหาศาลในการเป็นแหล่งกำเนิดน้ำสำคัญของโลก หนังฉายภาพให้เราได้เห็นความสลับซับซ้อนในวิวัฒนาการของต้นไม้ พร้อมกับชวนให้ตื่นตระหนกเมื่อได้เห็นด้วยว่า ปัจจุบันมีการทำลายล้างต้นไม้ในแอมะซอนอย่างรุนแรงขนาดไหน และสิ่งนี้จะส่งผลให้การขาดแคลนน้ำยิ่งพุ่งเข้าสู่ระดับสาหัสเพียงใด
แต่ถ้าเหตุการณ์ในป่าลึกแบบนั้นดูไกลตัวเกินไปสักหน่อย เราก็ขอชวนคุณมาดู เรื่องราวอีกส่วนหนึ่งของ Day Zero ที่ใกล้ตัวเข้ามามาก ๆ นั่นคือวิกฤตการณ์ในเมืองเคปทาวน์ ประเทศแอฟริกาใต้ ซึ่งเคยรอดผ่าน “วันน้ำหมด” อย่างเฉียดฉิวสุด ๆ มาแล้ว
ย้อนไปช่วงปี ค.ศ. 2016-2018 เคปทาวน์กลายเป็นข่าวฮือฮาเมื่อเกิดภาพที่ไม่เคยมีใครคาดฝันมาก่อนว่าจะได้เห็น อย่างภาพผู้คน -ไม่ว่าจะรวยหรือจน- ต้องแบกถังเปล่าเดินไปต่อแถวยาวเหยียด เพื่อรับน้ำที่รัฐปันส่วนมาให้ในสภาพอนาถา ภายใต้การควบคุมอย่างเข้มงวดของเจ้าหน้าที่ติดอาวุธ และเลวร้ายที่สุดคือ เมื่อรัฐบาลถึงขั้นต้องประกาศกำหนดวันสั่งปิดน้ำประปา เพราะ “น้ำหมดแล้ว”
แม้ว่าท้ายที่สุดแล้วเคปทาวน์ยังโชคดีหลีกเลี่ยงวันหายนะนั้นมาได้ เพราะเกิดฝนตกใหญ่ และการใช้น้ำทางการเกษตรลดลง แต่ความสุ่มเสี่ยงที่จะเผชิญวิกฤตการณ์เดิมซ้ำอีกก็ไม่ได้หายไปไหน เนื่องจากปัจจัยที่ทำให้เกิดปัญหายังคงอยู่เหมือนเดิม ไม่ว่าจะเป็นการใช้น้ำในเขตเมืองที่มากเกินไป ปัญหามลพิษ ความอ่อนแอของโครงสร้างพื้นฐาน และการขาดแคลนความรู้ ความใส่ใจจริงจังในการกักเก็บน้ำ (มีข้อมูลว่าแอฟริกาใต้ยังเน้นการพึ่งพาน้ำฝนซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่สามารถคาดการณ์ได้ แถมฝนก็ยังตกลดลงอย่างมีนัยสำคัญอันเนื่องจากภาวะโลกร้อน ส่งผลให้ระดับน้ำในเขื่อน เริ่มต่ำกว่าความต้องการในการบริโภคอุปโภค) จนกล่าวกันว่า
หากไม่มีการเปลี่ยนแปลงวิธีคิดไปอย่างสุดโต่งล่ะก็ ประเทศแอฟริกาใต้อาจต้องพบปัญหาการขาดแคลนน้ำอย่างร้ายแรงที่สุดภายในปี ค.ศ. 2030 หรืออีก 7 ปีข้างหน้าเท่านั้น
นอกจากนั้น หนังยังพูดถึงภาวะขาดแคลนน้ำในพื้นที่ปศุสัตว์ของสหรัฐอเมริกา โดยแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าน้ำที่ใช้เลี้ยงปศุสัตว์แบบอุตสาหกรรมขนาดใหญ่นี่เอง คือสาเหตุสำคัญ และเบื้องหลังสาเหตุนั้นก็คือการที่เราในฐานะผู้บริโภคถูกกระตุ้นเร้าให้หลงใหลการบริโภคเนื้อสัตว์ขนาดใหญ่อย่างมากล้นจนเกินความจำเป็น ซึ่งนี่ก็เป็นอีกหนึ่งประเด็นใกล้ตัวที่น่าสนใจอย่างยิ่ง
สารคดี Day Zero กำกับโดย เวอร์จิเนีย ควินน์ กับ เควิน ซิม และได้นักแสดงดีกรีชิงรางวัลออสการ์อย่าง ชูวิเท็ล เอจีโอฟอร์ (เข้าชิงออสการ์สาขานักแสดงนำชายจาก 12 Years a Slave) มาให้เสียงบรรยายซึ่งเสริมความน่าสนใจให้แก่ตัวหนังได้ไม่น้อย โดยเฉพาะเมื่อตัวเอจีโอฟอร์เองถือได้ว่าเป็นนักแสดงที่ใส่ใจประเด็นสิ่งแวดล้อมมาตลอด นับตั้งแต่ได้ลองจับงานกำกับหนังเรื่อง The Boy Who Harnessed the Wind (2019) ซึ่งเล่าถึงเด็กชายวัย 13 ปี ในมาลาวีที่ใช้ความคิดสร้างสรรค์ค้นหาวิธีช่วยครอบครัว และหมู่บ้านของเขาให้พ้นจากภาวะอดอยาก
เอจีโอฟอร์ให้สัมภาษณ์ไว้ว่า หน้าที่สำคัญของสารคดีเรื่องนี้คือการเชื่อมโยงสาเหตุของวิกฤตการณ์น้ำในหลายพื้นที่ของโลกเข้าด้วยกัน ทำให้เข้าใจภาพใหญ่ในมุมที่ไม่เคยเข้าใจมาก่อน และขณะที่สารคดีว่าด้วยหายนะภัยจำนวนมาก มักตบท้ายด้วยการนำเสนอทางออกหรือวิธีแก้ไข เพื่อปลอบประโลมใจให้ความหวังแก่คนดู แต่ Day Zero กลับทำตรงกันข้าม ด้วยการให้ข้อมูลแบบไม่ประนีประนอม ถึงขั้นที่อาจทำให้เรารู้สึกมืดมน และรู้สึกผิดกับพฤติกรรมการใช้น้ำของตัวเราเอง แต่สำหรับเขาแล้ว นี่อาจเป็นสารที่หนังสมควรต้องสื่อ เพราะมันคือความร้ายแรงที่กำลังเกิดขึ้นจริง และจำเป็นมากที่เราจะต้องตระหนักถึงมันอย่างเร่งด่วน
เพราะน้ำเป็นสิ่งหล่อเลี้ยงชีวิตของโลกเรา เมื่อปราศจากน้ำ สิ่งมีชีวิตทั้งมวลก็ไม่สามารถดำรงอยู่ได้ การขาดแคลนน้ำจึงเป็นปัญหาที่ไร้พรมแดนและส่งผลกระทบต่อเราทุกคน ไม่ว่ามีฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมอย่างไรก็ตาม
VIPA ชวนดู สารคดี Day Zero เดย์ซีโร่...วันอวสานเมื่อน้ำเหลือศูนย์ เพราะการขาดแคลนน้ำครั้งใหญ่ คือสัญญาณเตือนของการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ เมื่อประชากรโลกเพิ่มขึ้น ชีวิตแบบที่เราเคยชิน ก็อาจจะไม่เหมือนเดิม นี่ไม่ใช่ความกลัวต่ออนาคตที่ห่างไกล แต่เป็นปัญหาเร่งด่วนที่เราต่างต้องเผชิญในวันนี้
▶ รับชมได้ทาง www.VIPA.me และ VIPA Application
🎬 คลิกเพื่อรับชม : https://watch.vipa.me/XIeIYiajuFb
“ Secret Story ” คือคอลัมน์น้องใหม่จาก VIPA ที่มาพร้อมเรื่องราวเจาะลึก มุมมองในมิติที่คุณอาจไม่เคยรู้ ทั้งเบื้องหน้า และเบื้องหลังของผลงานสารคดีคุณภาพ ที่เราไม่อยากให้คุณพลาดใน www.VIPA.me
