เมืองไทยมีปัญหาสิ่งแวดล้อมอยู่หลายอย่าง ทั้งเรื่องฝุ่น PM2.5 และปัญหาผักตบชวาระบาดซ้ำซากตามแม่น้ำลำคลอง

ปัจจุบัน สถานการณ์ PM2.5 รุนแรงถึงขั้นเรียกว่าเป็น “ฤดูกาล” ระหว่างเดือนพฤศจิกายนถึงมีนาคมของทุกปี และกำลังทำลายทั้งสังคม สุขภาพของประชาชน รวมถึงเศรษฐกิจ ศูนย์วิจัยกสิกรไทยประเมินไว้ว่า เพียงในกรุงเทพฯ ที่เดียว สถานการณ์เมืองจมฝุ่นก็อาจสร้างค่าเสียโอกาสด้านสุขภาพไม่ต่ำกว่า 3,000 ล้านบาทใน 1 เดือน

ขณะที่การระบาดของผักตบชวาก็เป็นปัญหาเรื้อรังที่มีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 6 สาเหตุนั้นมาจากอัตราการเจริญเติบโตของผักตบชวาที่เร็วที่สุดในบรรดาพืชน้ำ โดยอาจมีจำนวนเพิ่มจาก 10 ต้นเป็น 6 แสนต้นภายในเวลา 8 เดือน ทั้งยังโตได้ในทุกสภาพน้ำ โดยเฉพาะในแหล่งน้ำที่มีธาตุอาหารสมบูรณ์มากเกินไป (Eutrophication) การระบาดของผักตบชวาก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งของน้ำท่วมในทุก ๆ ปี

ปัญหาทั้งสองนี้เองได้จุดประกายให้ ด.ญ.พิชญาภัค สุทธิ ด.ญ.ปาณฎา ศรีอ่อน และ ด.ช.อาชวิญญ์ คันธารัตนกุล นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร (ฝ่ายประถม) คิดค้น “แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” ซึ่งเป็นแผ่นกรองอากาศจากวัสดุธรรมชาติ 100 เปอร์เซ็นต์ สิ่งประดิษฐ์ชิ้นนี้ทำให้จนพวกเขาทั้ง 3 คนเป็นตัวแทนของโรงเรียนฯ เข้าประกวดในโครงการ “นักประดิษฐ์รุ่นจิ๋ว I-New Gen Junior Award 2025” ของงาน “วันนักประดิษฐ์ 2568” เมื่อต้นเดือน ก.พ. ที่ผ่านมา โดยมีครูพิมพ์ผกา ศิริหล้า เป็นที่ปรึกษา

ตัวอย่าง "แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา" ในรูปทรงต่าง ๆ

“แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” สามารถทำได้เองง่าย ๆ วิธีการทำคือ นำผักตบชวามาหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ และปั่นในเครื่องปั่น จากนั้นจึงกรองน้ำออก เทเส้นใยบนตะแกรงเพื่อขึ้นรูป แล้วนำไปตากแดด เมื่อแห้งแล้ว ก็ตัด “แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” ตามรูปทรงของอุปกรณ์ที่จะนำตัว “แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” ไปติด เช่น พัดลมธรรมดา พัดลมไร้ใบพัด เครื่องปรับอากาศ หรือแม้แต่มุ้งลวด และในวันที่เราไปเยี่ยมชมผลงานชิ้นนี้ น้อง ๆ ได้นำเสนอ “กล่องสุ่ม” ที่มีสเปรย์ไล่ยุงหรือน้ำหอมทำเองเพื่อไว้ฉีดบน “แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” คละกันไป

น้อง ๆ กำลังสาธิตการติด "แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา" บนพัดลมไร้ใบพัด

นอกจากจะช่วยลดจำนวนผักตบชวาตามลำคลองได้แล้ว “แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” ก็สามารถลดฝุ่นภายในอาคารที่อยู่อาศัย และถนอมเครื่องใช้ไฟฟ้าอย่างพัดลมและเครื่องปรับอากาศได้ด้วย อีกทั้งยังสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนที่ 3 ว่าด้วยสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี (SDG 3: Good Health and Well-being) ซึ่งพูดถึงการลดจำนวนผู้ป่วยจากมลพิษทางอากาศ ทั้งนี้ ต้องบอกว่า “แผ่นกรองจากผักตบชวา” เป็นตัวช่วยกรองเพิ่มอีกชั้นหนึ่ง ไม่ได้ทดแทนตัวกรองในเครื่องปรับอากาศหรือเครื่องฟอกอากาศที่มีอยู่แต่เดิม

“แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” ถือเป็นสิ่งประดิษฐ์ริเริ่มที่ทำให้เด็ก ๆ ทั้ง 3 คนได้รู้จักใช้ความคิดริ่เริ่มสร้างสรรค์เพื่อแก้ปัญหาใกล้ตัว 2 เด้ง ทั้งปัญหาฝุ่น PM2.5 และปัญหาผักตบชวา นอกจากนี้ น้อง ๆ บอกกับ Thai PBS Sci & Tech ไว้ว่า พวกเขาได้เรียนรู้เรื่องการทำงานเป็นทีมและความอดทนในการทำงาน อย่างไรก็ดี พวกเขาอยากพัฒนาให้ “แผ่นกรองฝุ่นจากผักตบชวา” ละเอียดขึ้นและบางลงเพื่อให้กรองอากาศได้อย่างมีประสิทธิภาพขึ้น

ติดตามเนื้อหาอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องจากเครือ Thai PBS

อ้างอิง

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, คู่มือการจัดการผักตบชวา

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS www.thaipbs.or.th/news/playlists/SciAndTech

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech