สำหรับผู้คนจำนวนมากในเอเชีย ชาไม่ใช่แค่เครื่องดื่ม แต่มันคือสารอาหารที่บำรุงทั้งจิตใจ ร่างกาย วิญญาณ และถ้าเราลองไปถามชาวเผ่าเต๋ออ๋างผู้อาศัยอยู่บนเทือกเขาสูงในมณฑลยูนนาน ประเทศจีน ก็จะพบว่าชาเป็นมากกว่านั้นอีก เพราะตามตำนานเล่าขานของพวกเขา… ชาคือต้นกำเนิดของมนุษย์
เรื่องราวที่พวกเขาเล่าในตอนแรกของสารคดี One Cup, A Thousand Stories หนึ่งถ้วยพันเรื่องราว พูดถึงใบชาจากฟ้า 102 ใบ (ที่จำนวนครึ่งหนึ่งแปลงกายอย่างมหัศจรรย์ กลายเป็นชายฉกรรจ์ จำนวนอีกครึ่งกลายเป็นหญิงสาว ซึ่งกาลต่อมาคู่หนึ่งในนั้นก็คือบรรพบุรุษของผู้คน และชาทั้งมวล)
อาจฟังดูเป็นเรื่องเหลือเชื่อ แต่ความรู้สึกรัก เชิดชูใบชาของชาวเผ่านี้เป็นของจริง และเมื่อชาวเต๋ออ๋างมองว่าเครื่องดื่มชนิดนี้เป็นของขวัญที่เทพเจ้าประทานมาให้ พวกเขาจึงต้องทำงานกับมันอย่างใส่ใจพิถีพิถัน ตั้งแต่การปลูกและเก็บใบชา การคัดแยก การนึ่ง การม้วน การหมักด้วยกระบวนการตามธรรมชาติ (จนได้ชาพิเศษรสเปรี้ยว) ไปจนถึงการดื่ม อันล้วนก่อร่างเป็นประเพณีที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ด้วยความพยายามที่จะรักษาความรู้นี้ไว้ไม่ให้สูญหาย
แต่นอกเหนือจากเรื่องเล่าอัศจรรย์ตามตำนานโบราณข้างต้นแล้ว แท้จริงยังมีเหตุผลอะไรอีก ที่ทำให้ “ชา” ถูกเลือกมาเป็นหัวข้อสำคัญที่สารคดี 6 ตอนจบของ BBC เรื่องนี้ตั้งอกตั้งใจสำรวจ ?
แมตธิว สปริงฟอร์ด (Matthew Springford) ผู้อำนวยการสร้างฝ่ายบริหารบอกว่า ในสายตาของคนอังกฤษอย่างเขา ซึ่งคุ้นเคยกับการดื่มชาไม่น้อยไปกว่าคนจีนนั้น ชาเปรียบเสมือน “ฮีโร่ที่ไม่ได้รับการยกย่อง” มันเป็นเครื่องดื่มที่ได้รับความนิยมจากชาวโลกมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา (ผลสำรวจพบว่ามีการบริโภคเพิ่มขึ้น 25%)
เกิดวิธีดื่มชาที่หลากหลายขึ้นอย่างชัดเจน และคนจำนวนมากยังมีทัศนคติด้านบวกด้วยว่าชาช่วยให้รู้สึกสงบ สดชื่น และมีความสุข
“เราจึงต้องการสำรวจโลกอันรุ่มรวยของวัฒนธรรมการดื่มชา และผลกระทบที่มีต่อชีวิตผู้คนทั่วโลก” สปริงฟอร์ดกล่าว
ทีมผู้สร้างส่งทีมงานกว่า 20 ทีมไปยังสถานที่ต่าง ๆ ใน 13 ประเทศ บน 6 ทวีป โดยแต่ละสถานที่เหล่านั้นก็จะมีทีมงานอีกประมาณ 25 คน คอยช่วยเหลือตากล้องในการค้นหาภาพที่สวยงามที่สุด
เพื่อนำเสนอเรื่องราวการปลูก การเก็บเกี่ยวชา และอิทธิพลของมันต่อชีวิตประจำวันของผู้คนหลากหลายวัฒนธรรม ตั้งแต่ชาวเต๋ออ๋างบนยอดเขาสูงของจีนที่เรากล่าวถึงแล้วข้างต้น การปรับตัวของพิธีชงชาเพื่องานเลี้ยงขนาดใหญ่ในไต้หวัน การยกระดับประเพณีดื่มชายามบ่ายในลอนดอน ไปจนถึงเรื่องความหมายทางจิตวิญญาณของชาต่อพระภิกษุจีนผู้มุ่งมั่นฟื้นฟูสูตรใบชาของปราชญ์คนสำคัญยุคราชวงศ์ถังตอนต้น
ข้ามจากเรื่องประเพณี สารคดีสำรวจต่อมาถึงแง่มุมทางการค้า ด้วยการพาเราย้อนไปรู้จักเส้นทางการค้าชาในอดีตที่ทำให้ชาแพร่หลายไปสู่ทิเบต อินเดีย และดินแดนอื่น ๆ เรื่อยมาจนถึงยุคปัจจุบันที่ชากลายเป็นธุรกิจขนาดใหญ่ในดูไบ ขณะที่ในแคว้นที่ราบสูงของมาลาวีก็มีการรณรงค์ให้ผู้ผลิตหันมาปลูกชาคุณภาพสูง
ชีวิตยุคใหม่ในเมืองที่เร่งรีบกำลังคุกคามประเพณีเก่าแก่ แต่ผู้ผลิตชาผู้กล้าหาญบางคนมองเห็นว่าการเปลี่ยนแปลงไม่ใช่ปัญหา ทว่าเป็นโอกาสที่จะนำชาก้าวไปสู่อนาคตต่างหาก ในตอนสุดท้ายของสารคดีจึงพาเราไปทำความรู้จักที่มาของ “ชานมไข่มุก” หรือ “ชานมเผือก” ซึ่งเป็นเครื่องดื่มที่พลิกโฉมวงการชาและได้รับความนิยมอย่างรวดเร็วในหลายประเทศ แน่นอนว่ารวมถึงประเทศไทยด้วย
One Cup, A Thousand Stories หนึ่งถ้วยพันเรื่องราว เป็นสารคดีที่ไม่เพียงโดดเด่นด้านการถ่ายทำที่งดงาม แต่ยังถ่ายทอดเรื่องราวได้กว้างขวางครอบคลุม ทำให้เราซึมซับได้ชัดเจนว่าแม้การดื่มชาจะฝังรากลึกอยู่ในประเพณีที่สืบทอดกันมาหลายพันปี แต่ความงดงามของวัฒนธรรมนี้ก็คือมันยังคงเต็มไปด้วยความคิดสร้างสรรค์ ความมุ่งมั่นที่จะปรับตัวและสืบทอด เพื่อจะยังทั้งรักษารากเหง้าพร้อม ๆ กับค้นหาเส้นทางเดินต่อไปในโลกอย่างสง่างามอยู่เสมอ
🍵มาจิบชาพร้อมฟังเรื่องราวของเครื่องดื่มเปลี่ยนโลก ในสารคดี One Cup, A Thousand Stories หนึ่งถ้วยพันเรื่องราว ▶รับชมทาง www.VIPA.me และ VIPA Application
