บทเพลง เสียงพูดคุย เสียงหัวเราะดังลั่น บางบทสนทนาเอ่ยถึงเรื่องราวที่ผ่านมานานแล้ว อีกบางบทสนทนาว่าด้วยเรื่องราวที่ยังมาไม่ถึง คนสองคนเจ้าของเสียงเหล่านั้นแลกเปลี่ยนมุมมองกันและกันอย่างสนุกสนาน เบื้องหลังคือควันบุหรี่ลอยคละคลุ้ง สลับด้วยเสียงจากแก้วที่มีแอลกอฮอล์ปริมาณพองามเพื่อใช้ยกระดับความเฮฮาของการพูดคุยให้สูงขึ้น
ถ้าไม่บอก ก็คงยากที่ใครจะเชื่อว่าห้องห้องนี้ ไม่ใช่ห้องบนหอพักนักศึกษาที่ไหน แต่เป็นห้องพยาบาล ! และก็คงยากที่ใครจะจินตนาการได้ว่าคนสองคนดังกล่าวนั่นไม่ใช่วัยรุ่นหนุ่มสาวคนใด หากคือหญิงชราวัย 94 ปีกับลูกชาย ที่เดินทางไกลกลับมาเพื่อร่วมใช้เวลาช่วงสุดท้ายของชีวิตกับเธอ
ซิลวาน บีเกลลีเซิน เป็นคนทำหนังชาวเบลเยียม เมื่อหมอแจ้งว่าแม่ของเขาอาจจะจากไปในอีกไม่กี่วันข้างหน้า เขาจึงรีบขึ้นเครื่องแล้วบินกลับบ้าน พร้อมตระเตรียมกล้องถ่ายแม่เป็นที่ระลึกก่อนเอ่ยคำลา แต่แล้ว...การได้กลับมาอยู่ใกล้ชิดกันอีกครั้ง ก็นำมาซึ่งเรื่องน่าประหลาดใจ เพราะไม่กี่วันสุดท้ายนั้นขยายออกเป็นหลายเดือน ยิ่งกว่านั้นคือมันกลายเป็นหลายเดือนที่แทบปราศจากความโศกเศร้าเจ็บปวด แต่เป็นช่วงเวลาที่เต็มไปด้วยความรักและอารมณ์ขันของเขากับแม่ที่ร่วมกันเฉลิมฉลองความรุ่มรวยของสิ่งที่เรียกว่า “ชีวิต”
ภาพเคลื่อนไหวและเสียงทั้งหมดที่บีเกลลีเซินบันทึกไว้นั้น กลายเป็น Twilight of a Life สารคดีเล็ก ๆ ที่ใครดูก็หลงรัก เพราะหนังอิ่มไปด้วยความผูกพันอันลึกซึ้งที่สองแม่ลูกมีต่อกัน ทั้งยังอบอุ่นด้วยเสียงหัวเราะและมุกร้าย ๆ ของผู้เป็นแม่ซึ่งแม้ร่างกายจะอ่อนแอ แต่ก็แสดงความแข็งแกร่งของจิตใจให้เราสัมผัสได้โดยไม่ต้องพยายาม
ชวนให้เราหวนนึกถึงความสวยงามที่ซ่อนอยู่ในโมงยามธรรมดา ๆ ของชีวิต
บีเกลลีเซินให้สัมภาษณ์ไว้น่าสนใจว่า ตอนที่เริ่มตั้งกล้องถ่ายนั้น เขาไม่เคยคิดเลยว่ามันจะสามารถกลายมาเป็นหนังได้ “ผมถ่ายไว้ทั้งหมดถึง 80 ชั่วโมง และก็รู้ว่ามันมีแต่เหตุการณ์ที่เป็นส่วนตัวมาก เป็นประสบการณ์ความสัมพันธ์อันเป็นธรรมชาติระหว่างผมกับแม่ ไม่มีอะไรที่วางแผนไว้ล่วงหน้า หลายครั้งผมถือกล้องอยู่ในมือข้างหนึ่งและถือกีตาร์อยู่ในมืออีกข้างด้วยซ้ำ ดูแล้วมันไม่น่าจะเป็นหนังสำหรับคนอื่น ๆ ได้เลย”
“แต่หลังจากผมลองเอาไปให้ โจแอล อาเล็กซิส มือตัดต่อของผมดู ปฏิกิริยาของเธอกลับทำให้ผมรู้ว่า จริง ๆ แล้วประสบการณ์ของผมเป็นเรื่องราวสากลที่ใคร ๆ ก็เข้าถึงได้ เพราะมันก็คือเรื่องของความสัมพันธ์แม่ลูก เรื่องราวความรักระหว่างเรา และความสุขจากการอยู่ด้วยกันในช่วงเวลาเรียบง่ายแต่ลึกซึ้ง ซึ่งคนดูแต่ละคนสามารถเก็บเกี่ยวบางสิ่งบางอย่างไปปลูกเป็นเมล็ดพันธุ์ในสวนชีวิตของตัวเองได้ ผมจึงตัดสินใจทำมันเป็นหนังในที่สุด”
การตัดสินใจของบีเกลลีเซินต้องนับว่าถูกต้อง เพราะเมื่อ Twilight of a Life เปิดตัวฉายในอิสราเอล (ซึ่งเป็นประเทศที่เขาย้ายไปอยู่เพื่อทำงานศิลปะ) หนังก็เอาชนะใจคนดูถึงขั้นติดอันดับ 1 ใน 10 หนังทำเงินประจำปี ทั้งยังคว้ารางวัลภาพยนตร์อิสราเอลยอดเยี่ยมและผู้กำกับยอดเยี่ยมจากเทศกาล DocAviv Film Festival ตามด้วยอีกหลายเทศกาลมาครอง แต่ที่ยิ่งกว่านั้นคือ บีเกลลีเซินเล่าว่าในทุกที่ที่หนังได้ไปฉาย เขาจะมีโอกาสได้ร่วมพูดคุยในประเด็น ‘ผู้สูงวัย’ ซึ่งเป็นหัวข้อที่ท้าทายยิ่งใหญ่สำหรับอนาคตของสังคมโลกเรา
บทสนทนาในฉากหนึ่งที่น่ารักมากของ Twilight of a Life มีอยู่ว่า
แม่ : “แม่ไม่เข้าใจว่าทำไมคนเราต้องกลัวความแก่ด้วย มันเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตนะ มันเป็นข้อตกลงที่รู้กันอยู่แล้วของชีวิต”
บีเกลลีเซิน : “แปลว่าถ้าคนเรารู้จักยอมรับว่าความตายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต เราก็จะกลับใช้ชีวิตได้ดีขึ้น มีชีวิตอย่างสงบสุขขึ้นใช่มั้ยครับ”
แม่ : “ไม่รู้สิ แม่คงพูดไม่ได้มั้ง ...เพราะแม่ยังไม่รู้สึกว่าตัวเองแก่ขนาดจะพูดแบบนั้นหรอกนะ”
แน่นอนว่าเมื่อจบคำพูดแม่ เสียงหัวเราะครืนใหญ่ของผู้เป็นลูกก็ตามมา
“ผมไม่เคยคิดเลยว่าหนังเรื่องนี้จะส่งผลกระทบต่อผู้คนในแง่บวกได้ขนาดที่เป็นอยู่
สำหรับใครก็ตามที่เคยคิดว่าความสูงวัยเป็นเรื่องที่ ‘ไม่เซ็กซี่’ ผมก็อยากจะบอกว่า ‘คุณลองมาดูคุณยายวัย 95 ปีคนนี้สิ เธอก็ ‘เซ็กซี่’ ไม่ใช่เหรอ’!
“และเมื่อมาย้อนดูอีกครั้ง ผมรู้สึกว่าหลาย ๆ เหตุการณ์น่าซาบซึ้งมาก ทุกครั้งที่ดูมันเหมือนได้กลับเข้าโรงเรียนแห่งชีวิตและได้เรียนรู้บทเรียนล้ำค่ามากมายจากแม่ของผม แม้ว่าแม่จะจากไปก่อนจะได้ดูหนังเรื่องนี้ แต่ผมก็เชื่อว่าท่านต้องภูมิใจแน่นอนที่หนังส่งผลต่อผู้คน ขณะที่ผมก็ภูมิใจเมื่อพบว่าคนอื่น ๆ เห็นแม่ผมเป็นแบบอย่างของผู้หญิงที่มีทัศนคติ ความอ่อนโยน อารมณ์ขัน และจิตวิญญาณที่เข้มแข็ง
“ผมเชื่อว่าในโลกนี้มีแม่และผู้สูงวัยอีกหลายล้านคนที่ซ่อนภูมิปัญญาอันล้ำค่าไว้เช่นเดียวกันนี้ ผมขออุทิศหนังเรื่องนี้ให้กับพวกเธอและเขาทุกคนครับ”
VIPA ชวนคุณย้อนหาความหมายของคำว่า “ชีวิต” ผ่านช่วงเวลาที่เต็มไปด้วยความรัก ความทรงจำ ในสารคดี Twilight of a Life รับชมได้ทาง www.VIPA.me
