เคยสงสัยหรือไม่ว่าเหตุใดการลงจอดของเครื่องบินแต่ละเที่ยวบิน “เบรกหน้าทิ่มไม่เหมือนกัน” การลงจอดที่ท่าอากาศยานหนึ่งอาจจะเบรกหน้าทิ่ม แต่อีกท่าอากาศยานหนึ่งกลับเบรกไม่แรง ทั้ง ๆ ที่เป็นเครื่องบินรุ่นเดียวกัน หลายคนอาจจะคิดว่าขึ้นอยู่กับฝีมือของนักบินในการเบรกเครื่องบิน อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบัน ระบบเบรกของเครื่องบินนั้นเป็นระบบเบรกแบบอัตโนมัติ หรือ “Autobrake” ที่ควบคุมแรงในการเบรก
Autobrake นี่เองที่เป็นตัวกำหนดว่าเครื่องบินจะเบรกแรงแค่ไหนเมื่อแตะพื้น
ปกติแล้ว หากเครื่องบินยังอยู่ในขั้นตอนการ Taxi หรือการเคลื่อนไหวบนทางขับ นักบินจะเป็นผู้ควบคุมระบบเบรกด้วยตัวเองผ่านคันเหยียบบริเวณขาซึ่งใช้ในการควบคุมหางเสือด้วย ทั้งนี้ระบบเบรกนี้ต่างจากระบบเบรกที่ใช้ในการจอดเครื่องบินหรือ Parking Brake และแตกต่างกันไปตามรุ่นของเครื่องบิน
Autobrake เข้ามาช่วยในด้านการควบคุมแรงเบรกของเครื่องบินให้สม่ำเสมอเพื่อป้องกันไม่ให้เบรกนั้นร้อนเกินไปหรือเสียหายจากการใช้งานอย่างรุนแรง เช่น การเบรกแบบกะทันหัน ระบบ Autobrake นั้นมักใช้ระหว่างการขึ้นบินและการลงจอด ระบบ Autobrake จะทำงานทันทีเมื่อล้อของเครื่องบินแตะพื้น และจะเบรกล้อของเครื่องบินเพื่อชะลอความเร็ว ในขณะที่นักบินสามารถจดจ่ออยู่กับการบังคับอื่น ๆ ได้ เช่น การเลี้ยว การควบคุมเครื่องยนต์ และการใช้งานระบบ Thrust Reverser เป็นต้น
เมื่อความเร็วของเครื่องบินลดลงถึงจุดหนึ่ง แรงดันเบรกจะค่อย ๆ คลายลงและนักบินจะเป็นผู้ควบคุมการเบรกเหมือนเดิม
ระบบ Autobrake มีการตั้งค่าหลายระดับตั้งแต่การเบรกอย่างเบาไปจนถึงการเบรกอย่างรุนแรง ยกตัวอย่างเช่นในเครื่องบิน Boeing 737 มีการตั้งค่าระบบ Autobrake อยู่ 4 แบบ คือ RTO, 1, 2 และ 3 ซึ่งตัวเลข 1 ถึง 3 คือความแรงของการเบรกนั่นเอง ยิ่งเลขเยอะยิ่งเบรกรุนแรง เพราะฉะนั้นหากเที่ยวบินไหนเบรกแล้วหัวทิ่ม ก็ให้รู้ไว้เลยว่ามันคือเบรกระดับ 2 ถึง 3
การตั้งค่าการเบรกนี้ขึ้นอยู่กับความยาวของทางวิ่ง ยิ่งทางวิ่งสั้น นักบินจะต้องยิ่งตั้งให้เบรกรุนแรงมากขึ้นเพื่อป้องกันการไถลออกนอกทางวิ่ง
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยเรื่องเกต (Gate) ของเครื่องบิน หากเกตของเครื่องบินอยู่ที่บริเวณต้นทางวิ่ง หากนักบินเบรกช้า ๆ เครื่องบินก็จะไปชะลอหยุดอยู่ Exit ท้ายทางวิ่ง แต่ต้องวนเครื่องกลับมาเกตที่อยู่บริเวณต้นของทางวิ่ง จึงเป็นการเสียเวลา หากนักบินเบรกอย่างรุนแรงเพื่อรีบออกจากทางวิ่งก็จะเจอเกตทันที และประหยัดเวลานั่นเอง
อีกโหมดที่เรายังไม่ได้พูดถึงคือ RTO ของ Boeing ซึ่งย่อมาจาก “Rejected Takeoff” ซึ่งใช้ระหว่างการขึ้นบิน ระบบ RTO จะตรวจจับการลด “Throttle” หรือพลังงานของเครื่องยนต์ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับรุ่นของเครื่องบิน เพื่อยกเลิกการขึ้นบินในกรณีฉุกเฉิน (Rejecting) ระบบ Autobrake ที่อยู่ในโหมด RTO ก็จะทำการเบรกด้วยแรงเบรกสูงสุดทันทีเพื่อป้องกันไม่ให้เครื่องบินหลุดออกนอกทางวิ่ง
เรียบเรียงโดย โชติทิวัตถ์ จิตต์ประสงค์
🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
