"สมรสเท่าเทียม" กำลังจะเกิดขึ้นแล้ว หลังมีประกาศบังคับใช้ทำให้วันที่ 22 มกราคม 2568 จะเป็นวันแรกที่สามารถทะเบียนสมรสเพศเดียวกันได้

สิ่งนี้ถือเป็นก้าวสำคัญสำหรับชาว LGBTQIA+ หรือกลุ่มหลากหลายทางเพศ หลังจากที่ผ่านมาร่าง พ.ร.บ.แก้ไขประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ป.พ.พ.) มาตรา 1448 หรือ ร่างกฎหมายสมรสเท่าเทียม ผ่านขั้นตอนต่าง ๆ มาได้อย่างลุล่วง ท่ามกลางความยินดีจากหลากหลายฝ่าย แต่ก็ชวนให้สงสัย แล้วคู่รักหลากหลายทางเพศจะได้สิทธิอะไรจากกฎหมายนี้บ้าง ? Thai PBS ชวนมาสำรวจสิทธิเหล่านี้ร่วมกัน

1. สิทธิการได้ดูแลชีวิตของคู่รักของตน

คนแต่งงานกันตามกฎหมายเดิม จะได้รับสถานะทางกฎหมายที่มีความเชื่อมโยงกันเหมือนญาติ ดังนั้นการแต่งงานของกลุ่มหลากหลายทางเพศ ที่เดิมทีไม่มีกฎหมายรองรับ แม้จะอยู่ด้วยกันมาอย่างยาวนาน แต่หลายครั้งกลับไม่สามารถจัดการสิ่งต่าง ๆ ให้ได้ อาทิ การดูแลตัดสินใจเรื่องทางการแพทย์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการเบิกรักษาพยาบาล การตัดสินใจสำคัญทางการแพทย์ในกรณีที่คน ๆ นั้นไม่สามารถตัดสินใจด้วยตัวเองได้ หรือกรณีที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเสียชีวิต อีกฝ่ายก็จะมีสิทธิในการจัดการศพได้ด้วยนั่นเอง

2. สิทธิในการแต่งงาน

หากเป็นเชิงพิธีกรรม การแต่งงานของคู่รักต่างเพศสามารถเกิดขึ้นได้ แต่ในทางกฎหมาย กลับไม่เอื้ออำนวย เป็นเหตุให้หลายคู่เลือกบินไปจดทะเบียนสมรสกันยังต่างประเทศ แต่หากมีกฎหมายรองรับ เรื่องสิทธิการแต่งงาน ในอนาคตสามารถจดทะเบียนสมรสในประเทศไทยได้ รวมถึงมีกฎหมายรองรับพิธีกรรมอื่น ๆ เช่น สิทธิการหมั้น การจดทะเบียนสมรส รวมถึงการจัดการทรัพย์สินของคู่สมรส รวมไปถึงการเป็นตัวแทนทางกฎหมาย สิทธิรับมรดกในฐานะทายาทโดยธรรม และสิทธิได้รับประโยชน์จากสวัสดิการจากรัฐ (อาทิ สวัสดิการข้าราชการ รับประโยชน์ทแทนตามสิทธิประกันสังคม) นอกจากนี้ยังได้สิทธิในการขอสัญชาติอีกด้วย

3. สิทธิการเป็นพ่อแม่ของลูก (ตามกฎหมาย)

การมีบุตรบุญธรรมของคู่รัก LGBTQIA+ เดิมทีสามารถรับเป็นผู้ปกครองได้เพียงคนเดียวเท่านั้น เนื่องจากกฎหมายการรับบุตรบุญธรรมระบุไว้ว่า สามารถรับเป็นบุตรบุญธรรมได้กับบุคคลเดียว ยกเว้นจะเป็นคู่สมรสกัน แต่หากมี พรบ.สมรสเท่าเทียม คู่รัก LGBTQIA+ สามารถเป็นผู้ปกครองของบุตรบุญธรรมร่วมกันได้ ทั้งนี้ ผู้รับบุตรบุญธรรมยังคงจะต้องมีอายุมากกว่าบุตรบุญธรรมอย่างน้อย 15 ปี

4. สิทธิในการหย่าร้าง

สิทธิในการแต่งงานที่เท่าเทียม นำมาซึ่งสิทธิที่เท่าเทียมกันหากคู่รักใช้ชีวิตมาจนจุดแยกจากกันด้วย โดยจะมีสิทธิในการฟ้องหย่า สิทธิในการฟ้องร้องอื่น ๆ ที่เกี่ยวเนื่องกัน เช่น สิทธิการเลี้ยงดูบุตร การเรียกค่าเลี้ยงชีพตามแต่กรณีการหย่าร้างที่เกิดขึ้น และสิทธิในสินสมรส

การผ่านกฎหมายสมรสเท่าเทียมในไทยถือเป็นก้าวสำคัญและยกระดับความเท่าเทียมทางเพศ ซึ่งเรื่องราวของสิทธิทั้งหมดนี้ ล้วนแล้วแต่เป็นสิทธิที่เท่าเทียมกันกับที่คู่สมรสตามกฎหมายเดิมนั่นเอง