ปัญหาฝุ่น PM2.5 เกิดขึ้นทั่วโลกรวมถึงประเทศไทย แต่ละประเทศมีวิธีแก้ไขที่น่าสนใจ

Thai PBS ชวนทุกคนไปสำรวจดูโมเดลแก้ฝุ่น PM2.5 ในหลายประเทศ บางแห่งมีลักษณะปัญหาเฉพาะตัว บางที่สภาพอากาศปริมาณฝุ่นเลวร้ายกว่าเรา ประเทศเหล่านี้สามารถลด PM2.5 ลงมาอย่างไรได้บ้าง ? มีนโยบายที่วางแผนไว้อย่างไร ? โมเดลแก้ฝุ่น PM2.5 เหล่านี้อาจมีทางแก้ไขฝุ่นพิษในประเทศเราซ่อนอยู่

จีน แก้ฝุ่น PM2.5 แผนนโยบายสงครามท้องฟ้าสีคราม

จีนเคยติดอันดับประเทศที่ก่อมลภาวะสูงสุดของโลก โดยคุณภาพอากาศเคยแย่ถึงขั้นเป็นอันตรายติดอันดับโลก ในปี 2013 มีค่า PM2.5 เฉลี่ยสูงถึง 100 ไมโครกรัมต่อลูกบาสก์เมตร สูงกว่าค่ามาตรฐานถึง 10 เท่าจากที่องค์การอนามัยโลก (WHO) แนะนำไว้ที่ 10 ไมโครกรัมต่อลูกบาสก์เมตร จึงเป็นจุดเริ่มต้นของมาตรการมากมายผ่านสิ่งที่เรียกว่า “แผนควบคุมมลพิษทางอากาศ” ซึ่งมีออกมา 3 ฉบับ ตั้งแต่ 2013 – 2025 มีแผนนโยบายที่ชื่อ Blue sky war รวมอยู่ด้วยซึ่งช่วยลดค่าฝุ่น PM2.5 ลงมากกว่า 42 เปอร์เซ็นต์

มาตรการต่าง ๆ มีตั้งแต่การไล่ปิดโรงไฟฟ้าถ่านหินมากถึง 4 แห่ง ตั้งโรงไฟฟ้าพลังงานก๊าซธรรมชาติที่สะอาดกว่าขึ้นแทน ลดการบริโภคใช้งานถ่านหินโดยเฉพาะในเขตพื้นที่เสี่ยง ปิดโรงงานที่ก่อมลพิษกว่า 500 แห่ง และกำหนดข้อบังคับให้ปรังปรุงโรงงานอีกกว่า 2,500 แห่ง ให้เป็นไปตามมาตรฐานการบำบัด ใช้พลังงานทางเลือกมากขึ้น พัฒนาพลังงานสะอาด ส่งเสริมการใช้ยานยนต์ไฟฟ้า เพิ่มขนส่งสินค้าทางรถไฟและทางน้ำ ตั้งหน่วยกองกำลังรักษาความปลอดภัยสิ่งแวดล้อม หรือตำรวจสิ่งแวดล้อม (Environmental Police) เพื่อบังคับใช้กฎหมายลงโทษผู้กระทำผิดอย่างเข้มงวด และเพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมืองโดยมีการกำหนดเป้าหมายมากถึง 50 เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่เมือง

อังกฤษ ตั้งโซนปลอดคาร์บอนแก้ PM2.5

อังกฤษเคยประสบปัญหา PM2.5 อย่างหนักโดยเฉพาะในเมืองหลวงอย่างลอนดอน ที่มีค่าฝุ่นสูงเกินมาตรฐานโดยเฉพาะในช่วงปี 2560 ทว่าเพียงปีเดียวก็สามารถแก้ไขปัญหาจนอากาศกลับมาสะอาดที่สุดในรอบกว่า 10 ปี ทั้งนี้ มาจากหลากหลายนโยบายด้วยกัน โดยสาเหตุหลักของฝุ่น PM2.5 คือฝุ่นควันจากรถยนต์ยานภาหนะ

นโยบายแก้ฝุ่นที่เด่นชัดจะเป็นนโยบายกำหนดเขตพื้นที่ปลอดคาร์บอน หรือ Ultra Low Emission Zone (ULEZ) เริ่มจากเขตเซ็นทรัลลอนดอน โดยจะมีการเก็บค่าธรรมเนียมรถที่วิ่งเข้าเขตดังกล่าว และเก็บเพิ่มขึ้นกับยานพาหนะที่ไม่ผ่านมาตรฐานการปล่อยมลพิษหรือก็คือรถเก่านั่นเอง นอกจากนี้ยังมีโครงการเงินอุดหนุนช่วยให้คนเปลี่ยนรถเก่าก่อมลพิษเป็นรถคันใหม่ ก่อนต่อยอดด้วยการขยายเขตพื้นที่ปลอดคาร์บอนจนครอบคลุมลอนดอนทั้งหมดแล้ว

อย่างไรก็ตาม ในช่วยปี 2567 ที่ผ่านมา ลอนดอนกลับมาเผชิญกับฝุ่นรุนแรงที่สุดนับจากปี 2560 อีกครั้งเป็นเวลานาน 1 สัปดาห์ โดยต้นเหตุของฝุ่น PM2.5 มาจากการก่อฝืนเพื่อให้ความอบอุ่น ซึ่งก่อฝุ่นสูงกว่าฝุ่นจากการจราจรไปแล้ว

อัมสเตอร์ดัม ควบคุมและจูงใจคนให้ลดฝุ่น PM2.5

แม้จะได้ชื่อว่าเป็นเมืองแห่งจักรยาน แต่อัมสเตอร์ดัมก็มีช่วงเวลาที่คุณภาพอากาศมีปัญหา จึงเกิดการใช้นโยบาย “แผนปฏิบัติการฟ้าใส” ในปี 2019 มีการใช้อำนาจเทศบาลเมืองในการเข้าควบคุมสาเหตุหลัก ๆ ของฝุ่น ได้แก่ การจราจร การเผาฟืน และคมนาคมภาคอุตสาหกรรมต่าง ๆ

มีนโยบายจูงใจให้คนช่วยลดฝุ่นด้วยการให้เงินอุดหนุนแก่คนทำงานขนส่งมวลชนสาธารณะ แท็กซี่รับจ้าง มีโครงการเปลี่ยนรถเก่าเป็นรถใหม่ กำหนดที่จอดรถเป็นที่จอดรถไฟฟ้ามากขึ้น มีการกำหนดค่าจอดรถใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลกับรถไฟฟ้าต่างกัน นอกจากนี้ ยังมีการกำหนดพื้นที่ปลอดคาร์บอนคล้ายลอนดอน แต่มีรายละเอียดต่างออกไป โดยจะเน้นการควบคุมการใช้งานยานพาหนะในพื้นที่ต่าง ๆ เช่น บางพื้นที่วิ่งได้เฉพาะรถสาธารณะหรือรถจักรยานยนต์ขนาดเล็กเท่านั้น รถขนส่งต่าง ๆ วิ่งได้เฉพาะถนนหลัก นอกจากนี้ยังตั้งเป้าหมายระยะยาวในปี 2030 ที่จะให้การคมนาคมทั้งหมดในเขตเมืองเป็นพลังงานสะอาด

กรุงโซล สู้ต่อเนื่อง 15 ปี ลดฝุ่น PM2.5 ได้ 70 กว่าเปอร์เซ็นต์

ประเทศเกาหลีใต้ในช่วงเวลาหนึ่งมีการพัฒนาอย่างก้าวกระโดดทั้งเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม ส่งผลให้เกิดมลภาวะพุ่งสูง โดยกรุงโซลเคยถูกจัดให้ติดอันดับเมืองที่มีมลพิษสูงที่สุดในทวีปเอเชียเมื่อ 2017 เป็นรองแค่เพียงปักกิ่งจากประเทศจีน และเดลีจากประเทศอินเดียเท่านั้น นโยบายหลายด้านถูกนำมาใช้จนในปี 2022 มีการบันทึกค่าคุณภาพอากาศพบว่าดีที่สุดนับตั้งแต่ปี 2008 โดยลดฝุ่นได้กว่า 70 เปอร์เซ็นต์

นโยบายเริ่มจากการยกเลิกการใช้รถเมล์แบบดีเซลทั้งหมดโดยค่อย ๆ เริ่มจากรถโดยสารระหว่างเมือง City Bus ขณะที่รถโดยสารในเมืองมีแผนจะเปลี่ยนเป็นรถไฟฟ้าทั้งหมดในอนาคตอันใกล้ รถทำความสะอาดรวมถึงรถส่งของต่าง ๆ มีการกำหนดเขตห้ามขับขี่รถยนต์ที่ปล่อยมลพิษสูงซึ่งจะแบ่งรถตามระดับการก่อมลพิษ เช่น ในช่วงเดือนที่มีฝุ่นพิษสูง รถยนต์ที่ก่อมลพิษระดับ 5 จะวิ่งได้เฉพาะบางพื้นที่เท่านั้น

นอกจากนี้ ยังมีนโยบายสนับสนุนเงินให้คนเปลี่ยนรถใหม่ ขณะที่ผู้ที่ทำลายรถเก่าหากยังไม่ซื้อรถใหม่ก็จะได้รับการสนับสนุนในรูปแบบของ Climate Card บัตรโดยสารขนส่งสาธารณะให้ใช้บริการฟรีได้ช่วงเวลาหนึ่ง และสามารถใช้รถจักรยานสาธารณะได้ฟรีแบบไม่จำกัดอีกด้วย

ขณะที่ในส่วนการบริหารเมือง รัฐบาลได้กำหนดให้หากค่าฝุ่น PM2.5 เกินกว่าค่ามาตรฐานถือเป็นภัยพิบัติ ผู้ว่ากรุงโซลสามารถสั่งการต่าง ๆ ได้ โดยจะมีการสั่งให้ลดการเผาในภาคส่วนต่าง ๆ ขณะที่ระบบพยากรณ์คุณภาพอากาศของเกาหลีใต้มีศักยภาพสูง สามารถรู้ได้ก่อนค่าฝุ่นสูงถึง 5 วัน ทำให้สามารถสั่งการกำหนดวันที่ค่าฝุ่น PM2.5 สูง ขนส่งมวลชนทั้งหมดจะให้บริการประชาชนฟรีในช่วงเวลาเร่งด่วน

ฝุ่น PM2.5 จะกลับมาหากยังไม่มีการแก้ปัญหา

ประเทศไทยเองมีปัญหาฝุ่น PM2.5 มาอย่างต่อเนื่อง ถึงปีนี้ที่สภาพอากาศดูจะรุนแรงขึ้นในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ชวนให้ทุกฝ่ายต้องกลับมาทบทวน ท่ามกลางช่วงเวลาที่หลายประเทศสามารถแก้ปัญหาฝุ่น PM2.5 ให้บางเบาลง ประเทศไทยกำลังทำอะไรอยู่ และนโยบายแก้ฝุ่น PM2.5 ที่เหมาะสมตอนนี้ควรเป็นอย่างไร ?

อ้างอิง