“พิศวงไทยทอง” หรือที่รู้จักกันในชื่อ “พิศวงตานกฮูก” เป็นพืชดอกขนาดเล็กที่มีรูปร่างแปลกตาคล้ายนกฮูก พบเฉพาะในบริเวณดอยหัวหมด จังหวัดตาก ประเทศไทย ความพิเศษของพืชชนิดนี้อยู่ที่การดำรงชีวิตแบบพึ่งพาอาศัยรา (mycoheterotrophic) หมายความว่ามันไม่สามารถสังเคราะห์แสงเพื่อสร้างอาหารเองได้ แต่ต้องอาศัยสารอาหารจากเชื้อราที่อาศัยอยู่ในดินแทน
ชื่อไทย “พิศวงตานกฮูก” เรียกตามลักษณะดอกเหนือผิวดินที่คล้ายนกฮูก ส่วน “พิศวงไทยทอง” ตั้งตามชื่อ รศ. ดร.อบฉันท์ ไทยทอง แห่งภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตามเอกสารตีพิมพ์ที่ได้ระบุไว้ คือ Etymology:—The epithet honours Assoc. Prof. Dr. Obchant Thaithong, who encouraged the authors to study the genus Thismia. ตัวอย่างต้นแบบ Suddee et al. 4767 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้
ลักษณะเด่น “พิศวงไทยทอง”
รูปร่าง: มีลำต้นใต้ดินสั้นมาก ส่วนที่โผล่พ้นดินคือดอกเดี่ยว สีสันสวยงาม มีกลีบดอก 6 กลีบ
แหล่งที่อยู่อาศัย: มักพบขึ้นบริเวณใต้ต้นเป้ง ซึ่งเป็นพืชอีกชนิดหนึ่งที่พบเฉพาะในพื้นที่เดียวกัน
วงจรชีวิต: ออกดอกในช่วงฤดูฝน และมีอายุสั้น ทำให้การศึกษาพฤติกรรมและการขยายพันธุ์เป็นเรื่องยาก
ความสำคัญ
ความหลากหลายทางชีวภาพ: พิศวงไทยทองเป็นพืชเฉพาะถิ่น (endemic) ที่พบได้เพียงแห่งเดียวในโลก การอนุรักษ์พืชชนิดนี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย
ระบบนิเวศ: ความสัมพันธ์ระหว่างพิศวงไทยทองและเชื้อรา รวมถึงความสัมพันธ์กับพืชชนิดอื่นๆ เช่น ต้นเป้ง เป็นปริศนาที่น่าสนใจและต้องการการศึกษาเพิ่มเติม เพื่อให้เข้าใจระบบนิเวศในพื้นที่ดอยหัวหมดได้อย่างลึกซึ้ง
ภัยคุกคาม
การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม: การทำลายป่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และการรบกวนจากมนุษย์ เป็นปัจจัยหลักที่คุกคามการดำรงอยู่ของพิศวงไทยทอง
การขาดข้อมูล: เนื่องจากเป็นพืชที่มีความเฉพาะเจาะจงและมีวงจรชีวิตสั้น ทำให้ข้อมูลเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ยังมีอยู่น้อย
การอนุรักษ์ “พิศวงไทยทอง”
การอนุรักษ์พิศวงไทยทองต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน โดยมีเป้าหมายหลักคือการอนุรักษ์ป่าดอยหัวหมดให้คงสภาพเดิม และการศึกษาค้นคว้าเพื่อให้ได้ข้อมูลที่ครบถ้วนเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ เพื่อนำไปสู่การวางแผนการอนุรักษ์ที่เหมาะสมต่อไป
พิศวงไทยทองจึงเปรียบเสมือนราชินีแห่งความลึกลับบนดอยหัวหมด ซึ่งตั้งอยู่ที่ ตำบลอุ้มผาง อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก เป็นหนึ่งในจุดชมทะเลหมอกที่มีชื่อเสียงของ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง ที่นี่จะเป็นยอดเขาหัวโล้นที่ปกคลุมด้วยต้นหญ้า พุ่มไม้เตี้ยๆ และไม้ทนแล้ง เลยเป็นที่มาของชื่อเรียกยอดเขานี้ว่า ดอยหัวหมด หรือ เขาหัวโล้น ที่รอคอยให้เราได้เข้าไปค้นพบและเรียนรู้ความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ
Thai PBS Sci & Tech พรรณไม้น่ารู้
📌อ่าน : ค้นพบ ! “เปราะอาจารย์แหม่ม” พืชถิ่นเดียวของไทย - ชนิดใหม่ของโลก
📌อ่าน : สวยสะกดใจ ! “รองเท้านารีคางกบ” กล้วยไม้งามป่าดิบชื้นเมืองไทย
📌อ่าน : สวยสะพรั่ง ! รู้จัก “บัวสุทธาสิโนบล” (ม่วงกษัตริย์)
📌อ่าน : งามสะกดใจ ! “เทพมาศ” พืชหายากถิ่นเดียวของไทย
📌อ่าน : ชมความงาม “เอื้องคำฝอย” กล้วยไม้อิงอาศัยหายากของไทย
📌อ่าน : พรรณไม้น่ารู้ ! “ก้านเกาสตุภะ” ชูช่ออวดโฉมความงดงามทั่วผืนป่าดอยหัวหมด
📌อ่าน : พืชชนิดใหม่ของโลก ! “เปราะอาจารย์สุมนต์” พืชถิ่นเดียวในไทย จาก จ.สกลนคร
📌อ่าน : พรรณไม้น่ารู้ ! “สิงโตกำมะหยี่” กล้วยไม้ถิ่นเดียวของไทย
🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS
แหล่งข้อมูลอ้างอิง : หอพรรณไม้ Forest Herbarium – BKF
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
