วันครูถือเป็นวันสำคัญ เพื่อระลึกถึงพระคุณของครูบาอาจารย์ที่อบรมสั่งสอนให้ลูกศิษย์มีความรู้ ทว่าไม่ใช่แค่ประเทศไทยเท่านั้นที่ให้ความสำคัญ

Thai PBS นำเรื่องราวของ “วันครู” จากทั่วโลก ทั้งในมุมของประเพณี วัฒนธรรม สัญลักษณ์ของวันครูแต่ละประเทศเหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร

วันครูไทย เพื่อระลึกถึงความสำคัญของคนเป็นครู

วันครูของประเทศไทยหรือมีอีกชื่อว่า “วันครูแห่งชาติ” ตรงกับวันที่ 16 มกราคมของทุกปี หลายคนอาจสับสนกับวันไหว้ครูที่ตรงกับวันที่ 13 มิถุนายนของทุกปี

โดยวันครู มีจุดประสงค์เพื่อระลึกถึงความสำคัญของครู เชิดชูเกียรติของวิชาชีพครู พร้อมสร้างความสามัคคีผ่านการแลกเปลี่ยนความรู้กันในกลุ่มครู เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้เกี่ยวกับการเรียนการสอน รวมถึงสวัสดิภาพความเป็นอยู่ของคนประกอบอาชีพครูอีกด้วย

วันครูของประเทศไทยจัดขึ้นครั้งแรกในวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2500 โดยผู้จุดประกายให้เกิดวันนี้ขึ้นคือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีและประธานกรรมการอำนวยการคุรุสภากิตติมศักดิ์ในช่วงเวลานั้น ได้กล่าวปราศรัยต่อที่ประชุมครูทั่วประเทศ มีการเสนอแนวคิดให้มีวันที่ให้ลูกศิษย์ได้ระลึกถึงพระคุณครู จึงเกิดเป็นวันครูแห่งชาติขึ้นในเวลาต่อมา

หลังจากนั้น ในวันครูแห่งชาติ มักจะมีการจัดกิจกรรมต่าง ๆ โดยหลัก ๆ มีกิจกรรมทางศาสนา การแข่งกีฬา การจัดนิทรรศการเพื่อแสดงผลของของครู และมอบรางวัลให้ครูดีเด่น รวมถึงการจัดงานรื่นเริงในตอนเย็น โดยในปี พ.ศ. 2539 เริ่มมีการตั้งให้ “ดอกกล้วยไม้” เป็นสัญลักษณ์ของวันครู เนื่องจากการเจริญเติบโตของดอกไม้ชนิดนี้จำเป็นจะต้องดูแลเอาใจใส่อย่างดีเป็นเวลานาน กว่าจะผลิดอกอันสวยงามออกมา เสมือนการใช้เวลาสั่งสอนลูกศิษย์ทั้งวิชาความรู้ และอบรบบ่มนิสัยเพื่อเติบโตเป็นอนาคตที่ดีของชาติ

วิชาชีพครูถือว่าเป็นความสำคัญในหลายประเทศทั่วโลก

วันครูเวียดนาม วันแห่งสิทธิทางการศึกษา

วันครูของประเทศเวียดนาม หรือสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม มีต้นกำเนิดมาจากการขับเคลื่อนสิทธิทางการศึกษาจากองค์กรเกี่ยวกับการจ้างงานครูในประเทศฝรั่งเศสที่ชื่อ FISE (Fédération Internationale Syndicale des Enseignants) โดยมีการประกาศกฎบัตรครูนานาชาติ ที่แสดงถึงการต่อสู้ทางการศึกษา ซึ่งรวมถึงสิทธิทางความคิดและการศึกษาที่ไม่แบ่งแยกชนชั้น และสหภาพครูเวียดนามก็ได้เข้าร่วมในวันที่ 20 พฤศจิกายน ในเวลาต่อมารัฐบาลจึงมีการกำหนดในวันที่ 20 พฤศจิกายนของทุกปีเป็นวันครูแห่งชาติของเวียดนาม

การฉลองวันครูของชาวเวียดนาม มักจะมีการจัดงานเลี้ยง แต่งกลอน วาดรูป รวมถึงซื้อของขวัญให้กับครูในวันครูนั้น โดยศิษย์เก่าจะเดินทางกลับไปเยี่ยมครูของตนเอง นอกจากนี้ยังถือโอกาสให้วันดังกล่าวเป็นวันที่จะพูดถึงการพัฒนาระบบการศึกษา อย่างไรก็ตาม ในปี 2528 ได้มีการเปลี่ยนชื่อวันจากวันครูเป็นวันการศึกษา (Vietnamese Educators' Day) แทน

วันครูเกาหลี จากครูผู้ยิ่งใหญ่แด่ลูกศิษย์

วันครูเกาหลี หรือวันครูแห่งชาติเกาหลี ตรงกับวันที่ 15 พฤษภาคมของทุกปี หรือวันที่ 15 เดือน 5 หรือกลางเดือนพฤษภาคม (Mid – May) ซึ่งตรงกับวันพระราชสมภพของพระเจ้าเซจง ที่นอกจากจะเป็นราชาแล้วยังเป็นครูผู้ยิ่งใหญ่ของเกาหลี และเป็นผู้ประดิษฐ์อักษรเกาหลีอีกด้วย ทั้งนี้ วันครูดั้งเดิมของเกาหลีสามารถย้อนกลับไปถึงสมัยโชซอน จากประเพณีของเหล่าบัณฑิต มีธรรมเนียมแสดงความเคารพอย่างสูงต่อการสั่งสอนของครู ทว่าวันครูอย่างเป็นทางการนั้นมีขึ้นในปี 1963 หรือ พ.ศ. 2506

ถึงทุกวันนี้วันครูเกาหลีถือวันแห่งการเฉลิมฉลองให้กับเหล่าคุณครู โดยลูกศิษย์นิยมซื้อของขวัญเล็ก ๆให้ในวันครู อาทิ ดอกไม้ รวมถึงเขียนจดหมายให้กับครู และของขวัญมีข้อกฎหมายที่ชื่อว่า The Anti-Solicitation Act หรือ พรบ.ต่อต้านสินบน ซึ่งห้ามครูรับของขวัญที่มีมูลค่ามากกว่า 50,000 วอน (ประมาณ 1,500 บาท) จากนักเรียน แน่นอนว่ากฎดังกล่าวมีขึ้นเพื่อป้องกันการคอรัปชันรวมถึงการเลือกปฏิบัติอย่างไม่ธรรมในระบบการศึกษานั่นเอง

ในส่วนของกิจกรรมอื่น ๆ ในวันครู เช่น การตกแต่งสถานที่ต่าง ๆ ภายในโรงเรียน เพื่อเป็นการบอกรักคุณครู รวมทั้งการแต่งชุดแฟนซี แต่มีธรรมเนียมหนึ่งที่น่าสนใจ คือกิจกรรมครูชำระล้างเท้าให้ลูกศิษย์ ซึ่งเริ่มขึ้นครั้งแรกในปี 2010 (พ.ศ. 2564) เพื่อเป็นการสานสัมพันธ์ครู - นักเรียน และถือเป็นการผ่อนคลายให้กับนักเรียนที่มีความกดดันสูงอีกด้วย

พิธีครูล้างเท้าให้ลูกศิษย์ถือเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวหนึ่งของเกาหลี

วันครูสหรัฐอเมริกา สัปดาห์แห่งการเชิดชูครู

วันครูแห่งชาติของสหรัฐอเมริกา ตรงกับวันอังคารของสัปดาห์เต็มแรกของเดือนพฤษภาคม โดยวันครูนี้มีธรรมเนียมการฉลองเป็นสัปดาห์ เรียกกันว่า สัปดาห์เชิดชูครูหรือ the teacher appreciation week มีขึ้นในสัปดาห์เต็มแรกของเดือนพฤษภาคม และกำหนดให้วันที่ 2 หรือวันอังคารของสัปดาห์นั้นเป็นวันครูแห่งชาตินั่นเอง

วันครูแห่งชาติของสหรัฐฯ มีการจัดขึ้นครั้งแรกในปี ค.ศ. 1944 เพื่อเชิดชูเหล่าครูและสะท้อนถึงการให้ความสำคัญกับระบบการศึกษาในยุคใหม่มากขึ้น ก่อนพัฒนามาเป็นสัปดาห์เชิดชูครู โดยมีกิจกรรมต่าง ๆ ทั้งการกล่าวสุนทรพจน์และการแสดงพิเศษเล็ก ๆ น้อย ๆ ในวันครูนี้ รวมถึงยังนิยมให้ของขวัญเล็ก ๆ น้อย ๆ กับเหล่าคุณครู โดยมีเป้าหมายหลักคือการให้เด็ก ๆ รวมถึงพ่อแม่ได้มาขอบคุณเหล่าคุณครูที่ให้การดูแลเป็นอย่างดี

วันครูจีน จากบรมครูขงจื้อถึงครูยุคปัจจุบัน

วันครูของประเทศจีน ตรงกับวันที่ 10 กันยายนของทุกปี ไม่ได้ถือเป็นวันหยุดอย่างเป็นทางการอย่างประเทศอื่น ๆ แต่จะมีธรรมเนียมที่นักเรียนและครอบครัวชาวจีนจะมอบดอกไม้ การ์ด ของขวัญเล็ก ๆ น้อย ๆ รวมถึงอาจมีการมอบซองอั่งเปาให้กับคุณครู รวมถึงโรงเรียนบางแห่งจะมีเงินพิเศษเล็ก ๆ น้อย ๆ หรือชั่วโมงหยุดพิเศษให้คุณครูในวันครูอีกด้วย

วันครูของประเทศจีนเคยมีในยุคโบราณ โดยมีขึ้นในวันที่ 27 กันยายนที่ตรงกับวันเกิดของขงจื้อ ผู้ได้ชื่อว่าเป็นนักปรัชญาและเป็นอาจารย์ที่ส่งอิทธิพลทางความคิดของจีนในยุคสมัยหนึ่ง แต่เมื่อเปลี่ยนผ่านยุคสมัย วันครูถูกกำหนดขึ้นเป็นวันที่ 10 กันยายน มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528 อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันยังมีประเพณีการฉลองวันครูแบบดั้งเดิมตามแบบขงจื้อ บางโรงเรียนจะมีพิธีการเพื่อเป็นเกียรติให้กับคูณครู นักเรียนมักแต่งกายแบบยุคโบราณ พร้อมทำการโค้งคำนับครู รวมทั้งมีการแสดงเล็ก ๆ น้อย ๆ อีกด้วย

วันครูสากล วันครูโลกเพื่อครูทั่วโลก

วันครูสากลหรือวันครูโลก ตรงกับวันที่ 5 ตุลาคมของทุกปี มีหลายประเทศที่กำหนดให้วันครูของชาติตัวเองตรงกับวันนี้ ได้รับการกำหนดขึ้นจากความร่วมมือของ UNICEF องค์กรแรงงานระหว่างประเทศ และหน่วยงานด้านการศึกษาจากทั่วโลก โดยมีขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองให้กับครูทั่วโลก และยังมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้คนหันมาให้ความสำคัญกับสวัสดิภาพ การจ้างงาน รวมถึงการเรียนการสอนของครูอีกด้วย

ทั้งนี้ ในส่วนของกิจกรรมต่าง ๆ สหภาพแรงงานครูของแต่ละประเทศทั่วโลกจะมีบทบาทหนักในการจัดขึ้น เช่น ออสเตรเลีย แคนาดา อินเดีย นิวซีแลนด์ รวมถึงญี่ปุ่น โดยจะมีการจัดกิจกรรมอย่างตกแต่งสถานศึกษาต่าง ๆ รวมถึงการให้ของขวัญหรือจดหมายเล็ก ๆ น้อย ๆ แต่มักจะไม่ใช่วันหยุดอย่างเป็นทางการ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับแต่ละประเทศด้วย

วันครูถือเป็นวันสำคัญของหลายประเทศ สะท้อนความสำคัญของการเรียนรู้ และพัฒนาให้เด็ก ๆ เติบโตขึ้นมาเป็นผู้ใหญ่ที่สมบูรณ์ในอนาคต

วันครูและวันไหว้ครู ความแตกต่างและความหมายที่คุณอาจไม่เคยรู้

วันครูและวันไหว้ครูเป็นวันสำคัญในระบบการศึกษาไทย แต่หลายคนอาจสับสนระหว่างสองวันนี้ วันครูจัดขึ้นในวันที่ 16 มกราคมของทุกปี ส่วนวันไหว้ครูจัดในวันพฤหัสบดีที่สองของเดือนมิถุนายน

พิธีไหว้ครู แสดงความกตัญญูก่อนเริ่มปีการศึกษา

พิธีไหว้ครูเป็นประเพณีสำคัญที่จัดขึ้นในช่วงเปิดภาคเรียน โดยมีพานไหว้ครูเป็นเครื่องสักการะที่แฝงความหมายพิเศษผ่านดอกไม้ 4 ชนิด ได้แก่
- หญ้าแพรก แทนความหมายถึง “ปัญญาที่งอกงาม”
- ดอกมะเขือ แทนความหมายถึง “ความอ่อนน้อมถ่อมตน”
- ดอกเข็ม แทนความหมายถึง “สติปัญญาอันแหลมคม”
- ข้าวตอก แทนความหมายถึง “วินัยและความรู้ที่แตกฉาน”

กิจกรรมสำคัญในวันไหว้ครู
- พิธีทำบุญตักบาตร
- พิธีไหว้ครูและสวดบทไหว้ครู
- การประกวดพานไหว้ครู
- กิจกรรมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างครูและศิษย์

วันครูและวันไหว้ครูจึงไม่เพียงเป็นพิธีกรรม แต่ยังเป็นโอกาสในการแสดงความกตัญญูและสืบสานวัฒนธรรมอันดีงามของไทย

อ้างอิง