เรื่องที่ต้องเคลียร์ "ทางการเงิน" ก่อนแยกทางกัน

จากการกระแสข่าวความสัมพันธ์คู่รักคนดัง มีเหตุยื่นฟ้องต่อภรรยาในประเด็นด้านการเงิน Thai PBS ชวนดูการจัดการเรื่องทางการเงินของชีวิตคู่ เมื่อจบลงแล้วต้องทำอย่างไร ? ทรัพย์สินใดถือว่าเป็นหรือไม่เป็นสินสมรสบ้าง ?

เข้าใจความหมาย “สินสมรส” และ “สินส่วนตัว”

การเงินเกี่ยวกับชีวิตคู่คงหนีไม่พ้นเรื่องของ “สินสมรส” และ “สินส่วนตัว” เพราะสินสมรสเมื่อเลิกกันแล้วต้องนำมาแบ่งกัน ขณะที่สินส่วนตัว เมื่อแยกกัน ต่างคนก็จะต่างเป็นเจ้าของ

สินสมรส คือ ทรัพย์สินที่ทั้งคู่ได้มาระหว่างสมรสกัน ซึ่งรวมถึงมรดก และทรัพย์สินส่วนที่ต้องสงสัยว่าเป็นสินสมรสหรือไม่ก็จะให้ตีว่าเป็นสินสมรสไว้ก่อน

สินส่วนตัว คือ ทรัพย์สินที่ได้มาก่อนแต่งงาน ข้าวของเครื่องใช้ส่วนตัว รวมถึงเครื่องมือทำมาหากิน และของที่มอบให้กัน หรือของที่มีการระบุชัดเจนว่าเป็นของคน ๆ นั้น

เมื่อเกิดการหย่าร้างเราจึงได้ยินคำว่าแบ่งสินสมรสกันอยู่บ่อยครั้ง แต่หากไม่ใช่การหย่าร้างด้วยความยิมยอม เช่น กรณีฟ้องหย่า อาจมีรายละเอียดข้อตกลงอื่น ๆ ที่เป็นเรื่องทางการเงินที่ต้องจัดการกันต่อไป

คู่รักไม่จดทะเบียน จัดการเรื่องเงินและทรัพย์สินอย่างไร ?

บางคู่รักใช้ชีวิตอยู่กินกันโดยไม่ได้มีการจดทะเบียน แม้จะไม่ถือว่าเป็นสามีภรรยากันตามกฎหมาย และทรัพย์สินที่ได้มาระหว่างนั้นไม่ได้ถือว่าเป็น “สินสมรส” แต่แนวทางการวินิจฉัยเมื่อมีการฟ้องร้องกัน จะให้ถือว่าทรัพย์สินที่ทำมาหากินร่วมกันมานั้น “มีกรรมสิทธิ์ร่วมกัน”

ตัวอย่างเช่น กรณีฝ่ายหนึ่งทำงานได้เงินเดือน อีกฝ่ายทำงานบ้านเลี้ยงลูก เงินเดือนฝ่ายหนึ่งจะถือเป็นกรรมสิทธิ์ร่วมกันแม้ไม่ได้จดทะเบียนแต่งงานกันก็ตาม

“ของที่มอบให้กัน” ต้องคืนหรือแบ่งกัน ?

การมอบของให้กันของคู่รัก โดยเฉพาะของที่มีมูลค่าสูง เช่น การมอบที่ดิน เมื่อเวลาผ่านไป หากเกิดปัญหา หรือแยกทางกัน ตามข้อกฎหมายมาตรา 1471 มีระบุถึงสินส่วนตัวเป็นทรัพย์สินที่มอบให้กันโดยเสน่หาด้วย ดังนั้น สิ่งที่มอบให้กันแล้วจึงถือเป็นสินส่วนตัวของแต่ละฝ่าย ไม่สามารถเอาคืน หรือเลิกกันก็ไม่ต้องนำมาแบ่งในฐานะของสินสมรส

หนี้สินต้องชดใช้ให้ด้วยหรือไม่ ?

การจัดการหนี้สินมีรายละเอียดขึ้นอยู่กับลักษณะของหนี้สินนั้น ๆ หากหนี้นั้นเป็นหนี้ร่วมกัน ให้ใช้สินสมรสหรือสินส่วนตัวชำระหนี้ โดยนำส่วนไหนมาชำระก่อนก็ได้

แต่หากหนี้นั้นเป็น “หนี้ส่วนตัว” ให้ใช้สินส่วนตัวในการชำระหนี้ก่อน หากไม่พอจึงให้ใช้สินสมรสในการใช้หนี้ ซึ่งหากมีการดำเนินการไปถึงจุดที่มีการยึดเอาสินสมรส สามารถยึดได้เพียงครึ่งเดียว ซึ่งเป็นส่วนของฝ่ายลูกหนี้เท่านั้น จะยึดสินสมรสในส่วนของอีกฝ่ายไม่ได้

ในส่วนกรณีหนี้ส่วนตัวที่ก่อขึ้นระหว่างสมรสกัน เช่น หนี้จากการค่าใช่จ่ายภายในบ้าน ค่ากินอยู่ร่วมกัน ค่าเลี้ยงดูบุตร หนี้จากการทำธุรกิจร่วมกัน รวมถึงหนี้มีสัญญาหรือนิติกรรมว่าจะใช้กัน เหล่านี้ให้ถือว่าคู่สมรสต้องรับผิดชอบร่วมกัน

หย่าร้าง-แยกทาง การเงินต้องทำอย่างไร ?

มรดกจากสินสมรสที่ได้มา ต้องจัดการอย่างไร ?

กรณีมีการจดทะเบียนสมรส มรดกที่ได้รับมาในช่วงระหว่างแต่งงานกัน มีการระบุในพินัยกรรมว่าเป็นสินสมรส เมื่อแยกทางต้องแบ่งกัน แต่หากได้รับมาตามกฎหมายโดยไม่ได้มีการระบุในพินัยกรรมไว้ว่าเป็นสินสมรส ก็ไม่ต้องแบ่งเมื่อแยกทางกัน

กรณีที่ไม่ได้จดทะเบียนสมรส ทรัพย์สินที่ได้มาในช่วงเวลานั้นถือเป็น “กรรมสิทธิ์ร่วม” เพราะถือว่าทำงานร่วมกันมา แต่ “มรดกที่ได้รับมาในช่วงอยู่ด้วยกัน” หากไม่ได้จดทะเบียนสมรส แม้พินัยกรรมมีการระบุให้เป็นสินสมรสก็จะ “ไม่ถือว่าเป็นมีกรรมสิทธิ์ร่วม” เพราะถือว่าไม่ใช่สิ่งที่ได้มาจากการลงทุนหรือทำงานร่วมแรงกันมา

หุ้นหรือธุรกิจที่ทำร่วมกัน...จะแยกอย่างไร ?

สามีภรรยาอาจแยกทางกันได้ แต่หุ้นหรือธุรกิจที่ทำร่วมกันอาจไม่สามารถแยกส่วนออกจากกันได้ แล้วจะจัดการอย่างไร ?

กรณีนี้หากไม่ได้มีการระบุไว้เป็นกรณีพิเศษว่าใครเป็นเจ้าของ จะถือว่าหุ้นหรือธุรกิจนั้นมีความเป็นเจ้าของร่วมกัน จึงมีสิทธิ์ในหุ้นหรือธุรกิจนั้นคนละครึ่ง ตามมาตรา 1367 เมื่อเลิกกันจึงให้แบ่งทรัพย์สินด้วยการขายแล้วแบ่งเงินกัน

อย่างไรก็ตาม หากมีการตกลงให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งจัดการหุ้นหรือธุรกิจนั้น จะถือว่าหุ้นหรือธุรกิจนั้น ๆ เป็นสินส่วนตัวแทน เมื่อแยกกันก็ไม่ต้องนำมาแบ่งกัน

กฎหมายเกี่ยวกับคู่รักมีขึ้นเพื่อความเสมอภาคกันในการใช้ชีวิตของคน 2 คน แม้ในวันที่แยกทางกัน หลายสิ่งอาจเปลี่ยนไป แต่การพูดคุยตกลงกันอย่างชัดเจน เพื่อให้ต่างฝ่ายต่างแยกไปเดินบนทางของตนเองได้ด้วยดี แม้จะเป็นจุดจบของชีวิตคู่ แต่ก็นำไปสู่จุดเริ่มต้นที่ดีได้

เข้าใจความต่าง "สินส่วนตัว" กับ "สินสมรส"