เปิดผลตรวจแม่น้ำกก ปนเปื้อนสารหนูกว่าเท่าตัว

นายอาวีระ ภัคมาตร์ ผู้อำนวยการสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่) หรือ สคพ.1 เปิดเผยกับไทยพีบีเอส ศูนย์ข่าวภาคเหนือ ถึงผลการตรวจสารเคมีและโลหะ หลังจากลงพื้นที่ อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ เพื่อเก็บตัวอย่างน้ำ

หลังจากชาวบ้านร้องเรียนที่จังหวัดเชียงใหม่ว่า ลงไปเล่นน้ำแล้วเกิดอาการผื่นคัน ชาวบ้านเชื่อว่า น่าจะมีการทำกิจกรรมบริเวณตอนเหนือของแม่น้ำกก ในประเทศเมียนมา

อ่านข่าว : ด่วน! สคพ.1 ตรวจพบ “สารหนู” แม่น้ำกก อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่

อาวีระ ภัคมาตร์ ผู้อำนวยการสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่)

สคพ.1 ได้ลงไปเก็บตัวอย่าง น้ำในแม่น้ำกก อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ เมื่อวันที่ 19 มี.ค.2568 กับคณะทำงานฯ ระดับอำเภอ การเก็บตัวอย่างเน้นเป็นจุดที่ชาวบ้านอยู่อาศัย หรือใช้ประโยชน์ เช่น การเล่นน้ำ ทำมาหากิน

จุดแรก คือ ห่างจากแนวเขตแดนไทย-เมียนมา 500 เมตร บริเวณบ้านแก่งตุ้ม จุดที่สองบริเวณสะพาน บ้านท่าตอน ห่างจุดแรก 9 กิโลเมตร และจุดที่สาม บ.ผาใต้ ห่างจากสะพาน บ้านท่าตอน 10 กิโลเมตร

การเก็บตัวอย่าง เพื่อตรวจหาสารเคมี แร่ธาตุ โลหะหนักตามที่ชาวบ้านมีความกังวลว่า ในประเทศเมียนมา มีการทำเหมืองทอง หากมีการทำเหมืองทอง อาจมีไซยาไนด์ มีโลหะหนักบางกลุ่ม เช่น สารอาร์เซนิก หรือ สารหนู ซึ่งมักจะพบได้ทั่วไป

หากพบในทางวิชาการ จะเฝ้าระวังสารใด จึงเก็บตัวอย่าง โดยเล็งไปที่ไซยาไนด์ สัมพันธ์กับที่ชาวบ้านกังวลหรือไม่ อันที่สองคือ กลุ่มโลหะหนักที่เป็นพิษ โดยเก็บไปตรวจที่ห้องปฏิบัติบัติการส่วนกลาง ที่สามารถตรวจได้ทุกกลุ่มตัวอย่าง

ก่อนผลตรวจโลหะหนักสภาพแม่น้ำกกที่ไปพบบริเวณ บ้านแก่งตุ้ม มีค่าความขุ่นสูงกว่าน้ำทั่วไปประมาณ 20-30 เท่า และยังพบสารแขวนลอย บริเวณบ้านแก่งตุ้ม สูงกว่าจุดอื่น

ผลตรวจทั้ง 3 จุดใน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ ไม่พบไซยาไนด์ สาเหตุที่ไม่พบคาดว่า สลายตัวได้เร็วเมื่อพบกับแสงแดด อากาศที่มีความร้อน

แต่ในทางวิชาการกังวลคือ “สารหนู” ปรากฏว่า ทั้งสามจุดที่เก็บใน อ.แม่อาย โดยเฉพาะแก่งตุ้มเจอสารหนูมีค่า 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร ซึ่งมาตรฐานในน้ำทั่วไปจะต้องไม่เกิน 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร

หมายความว่า เกินกว่าค่ามาตรฐานกว่าหนึ่งเท่าตัว ถือว่ามีผลกระทบนำน้ำไปอุปโภคหรือบริโภค ส่วนที่บ.ท่าตอน พบ 0.012 มิลลิกรัมต่อลิตร ส่วนที่บ.ผาใต้ตรวจพบ 0.013 มิลลิกรัมต่อลิตร ซึ่งพบสารหนูเกินมาตรฐานทุกจุด

นอกจากนั้นบริเวณ บ้านแก่งตุ้ม ยังพบสารตะกั่ว มีค่า 0.076 มิลลิกรัมต่อลิตร เกินค่ามาตรฐานควรอยู่ 0.05 มิลลิกรัมต่อลิตร

เตือนสารหนูผลกระทบด้านสุขภาพคนใช้น้ำ

นายอาวีระ ระบุถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น ในทางธรณีหรือสารหนูเป็นสารที่อยู่กับทองคำเป็นเพื่อนกัน หรือเรียกว่า “เพื่อนแร่” เมื่อสกัดแร่ทองคำจะต้องเอาสารหนูออกมา เพื่อเอาไปทิ้งและบำบัดให้ถูกต้องทางวิชาการ กรณีที่พบสารหนูมากกว่าปกติ เกินค่ามาตรฐานพิษของสารหนู

ผลกระทบที่เกิดขึ้นคนไทยเรียกว่า “ไข้ดำ” คนที่สัมผัสสารหนูผิวหนังจะเกิดอาการเป็นจุดสีดำ ผิวหนังมีลักษณะเซลล์ที่ทำให้เกิดอาการระคายเคือง

หากสัมผัสนานๆ อาจเกิดมะเร็ง สารหนูจัดว่าเป็นสารก่อให้เกิดมะเร็งตามเกณฑ์องค์การอนามัยโลก นอกจากผู้สัมผัสอาจจะดื่มจากน้ำประปา หรือ ดื่มน้ำที่ลงไปเล่นน้ำ หรือกินปลาหาหรือสัตว์น้ำ หรือ ไก หรือเทาน้ำ จะดูดซึมสารเคมีเหล่านี้ได้

ผลกระทบการดื่มหรือกิน อาการแบบเฉียบพลัน คือ อาหารเป็นพิษ หากกินต่อเนื่องเวลานานเกิดการสะสมจะมีผลกระบวนการเผาพลาญของร่างกาย หรือ กระบวนการขับถ่าย รวมไปถึงเกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโต เซลล์ต่างๆ ทำให้เกิดการเสียชีวิตกระทันหันได้หากรับไปปริมาณมาก ๆ หรือปริมาณไม่มากก็เจ็บป่วยเรื้อรังได้

ปัญหาสารหนูในแม่น้ำกก จะต้องมีการสืบหาสาเหตุ ตอนนี้เจอในน้ำ เพื่อความมั่นใจทาง สคพ.1 ได้ส่งเจ้าหน้าที่ไปเก็บตัวอย่างตะกอนดิน เมื่อวันที่ 31 มี.ค.ที่ผ่านมา เป็นการพิสูจน์ซ้ำว่ามีการปนเปื้อนมากแค่ไหน และไปถึงตะกอนดินหรือไม่ โดยสิ่งที่ต้องดำเนินการต่อไป เช่น การตรวจว่ามีอยู่ในสัตว์น้ำ หรือ พืชผัก เพื่อหลีกเลี่ยงการไปอุปโภคบริโภค

น้ำประปา เชียงราย ยังบริโภคได้หรือไม่?

ผอ.สคพ.1 ระบุถึงการนำแม่น้ำกกไปผลิตประปาได้หรือไม่ สิ่งที่น่ากังวลในสารหนู คือ การผลิตน้ำประปาที่ได้คุณภาพและบำรุงรักษาสม่ำเสมอ สามารถลดสารหนูลงไปได้ด้วยวิธีและกระบวนการทางเคมี เช่น การกวนทำให้เกิดตะกอน ใช้สารส้ม หรือใช้สารเคมีในการตกตะกอน เป็นสิ่งที่สามารถดำเนินการได้ แต่ในทางวิชาการไม่ค่อยห่วงการประปาส่วนภูมิภาคมีระบบมาตรฐานในการผลิต

ส่วนที่น่ากังวล คือ ระบบประปาหมู่บ้าน ซึ่งมีระบบการกรองที่ออกแบบมาเพื่อกรองความขุ่น หรือกรองเชื้อโรคพื้นฐาน เป็นสิ่งที่น่ากังวลเรื่องนี้ 

มาตรการแผนการแก้ปัญหาน้ำกกเปื้อนสารพิษ

ขณะที่การแก้ปัญหาได้นำเรียนรองผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ จะต้องมีการตั้งคณะทำงานทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

การแก้ปัญหา ระบบประปาหมู่บ้านจะดูแลอย่างไร มีคนเจ็บป่วยกี่คน อาการแค่ไหน หรือ ใครนำน้ำแม่น้ำกกไปใช้เพื่อการเกษตร ใครสูบน้ำเข้านา หรือเข้าสวน ต้องเร่งหาวิธีการป้องกันและแก้ไข

เตือนเล่นน้ำกกช่วงสงกรานต์

ส่วนในช่วงเทศกาลสงกรานต์ จะไปนั่งแพอาหาร หรือ ลงเล่นน้ำ สามารถป้องกันตัวเองได้อย่าลงไปสัมผัสน้ำโดยตรง หรือใครจะไปเล่นน้ำดูตัวเองมีบาดแผลหรือไม่ ที่สำคัญสุดห้ามดื่มน้ำ หรือจะโดยบังเอิญ หรือเข้าตา อาจได้รับสารหนูได้

แม่น้ำกกปนเปื้อนสารพิษ เชื่อมโยงทำเหมืองทอง?

การพบสารหนูในแม่น้ำกก สัมพันธ์ทำเหมืองทองหรือไม่ นายอาวีระกล่าวว่า การทำงานที่ผ่านมา มีประสบการณ์ที่เหมืองทอง จ.พิจิตร เมื่อเจอทองคำ ก็จะมีสารหนู ซึ่งสารหนูก็เจอได้ทั่วไป เช่น น้ำบาดาล แต่จะมีบางช่วงบางฤดูกาล หรือมีการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช จะมีสารหนูเป็นองค์ประกอบ

สำนักงานฯ จะมีการเฝ้าระวังเรื่อยๆ ถ้ายังพบเห็นต่อเนื่อง แสดงว่าจะต้องไม่มาในแหล่งปกติ อาจเป็นไปได้กับเรื่องการทำเหมืองทองคำ หรือ การขุดหน้าดิน หรือขุดลอกลำน้ำ ทำให้มีตะกอนหรือสารหนูกระจาย ปกติจะพบในธรรมชาติแต่จะไม่มากเท่านี้

จะบอกว่าสารหนูมาจากทำเหมืองทองคำ ยังไม่มีการยืนยัน ถ้าดูภาพถ่ายทางอากาศจะเห็นการเปิดหน้าดิน ส่วนจะบอกว่าเป็นเหมืองทองคำอาจให้ฝ่ายความมั่นคงนำมายืนยัน

รายงาน : โกวิทย์ บุญธรรม ผู้สื่อข่าวศูนย์ข่าวภาคเหนือ