ไม่ว่าจะรัฐบาลเพื่อไทย 1 หรือ เพื่อไทย 2 ก็ถูกเรียกว่า รัฐบาลผสมรูปแบบพิเศษ นั่นคือ "ข้ามขั้ว-ข้ามฝ่าย" โดยเฉพาะพรรคอนุรักษ์นิยม หรือขั้วอนุรักษ์นิยม ที่เข้ามาให้การสนับสนุนอยู่ด้วย คือดุลอำนาจที่จะทำให้รัฐบาลอยู่ครบเทอมได้
เลือกตั้ง ปี 2566 พรรคเพื่อไทย เสนอชื่อแคนดิเดตนายกฯ 3 คน คือ นายเศรษฐา ทวีสิน น.ส.แพทองธาร ชินวัตร และนายชัยเกษม นิติสิริ แม้จะไม่ได้รับชัยชนะเป็นพรรคอันดับ 1 แต่สามารถรวบรวมเสียงข้างมากในสภาฯ เป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาลได้ และเสนอชื่อนายเศรษฐา เป็นนายกฯ คนที่ 30
ย้อนกลับไป 6 เดือน ก่อนเคาะชื่อแคนดิเดตนายกฯ นายภูมิธรรม เวชยชัย เป็นตัวแทนเชิญนายเศรษฐา ร่วมงานการเมือง เพราะเห็นถึงการความสนใจ ในทางการเมือง และเชื่อว่า จะสามารถเข้ามาช่วยแก้ไขปัญหาของประเทศในมิติต่าง ๆ ได้
มีรายงานว่า ในวงพูดคุยกับนายเศรษฐา ไม่มีข้อแลกเปลี่ยน และออกตัวไม่สันทัดทางการเมือง พร้อมเปิดโอกาสให้พรรคเพื่อไทย สรรหาผู้ที่จะมาดำรงตำแหน่งสำคัญนี้ แต่หากทำงานแล้ว ไม่เหมาะสม ทำงานไม่ได้ ขออนุญาตปลดออกด้วยตัวเอง
จากนั้นบริหารงานได้เพียง 1 ปี ก่อนที่ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัย นายเศรษฐา พ้นนายกรัฐมนตรีหรือไม่ ปมแต่งตั้ง นายพิชิต ชื่นบาน เป็นรัฐมนตรี แม้ไม่รู้ว่าจะรอดหรือไม่ นายกฯ "เศรษฐา" ฝากงานให้กับนายภูมิธรรม ในฐานะนายกรักษาการณ์ เป็นที่เรียบร้อยแล้ว
วันที่ 14 ส.ค.ช่วงบ่ายหน้าตึกไทยคู่ฟ้า เป็นจุดสุดท้ายที่นายกฯเศรษฐา ได้อยู่ทำเนียบรัฐบาล ออกมาแถลงยอมรับคำสั่งศาลรัฐธรรมนูญ พร้อมกับยืนยันว่า ตลอดระยะเวลา 1 ปี ที่ดำรงตำแหน่งพยายามทำทุกอย่างให้ถูกต้อง มีความตั้งใจจริงในการทำงาน และรู้สึกเสียใจตรงที่ว่า เป็นนายกฯ ที่ไม่มีจริยธรรม
ทันทีที่อดีตนายกฯเศรษฐา ออกจากทำเนียบรัฐบาล มีความเคลื่อนไหวบ้านจันทร์ส่องหล้า บรรดาหัวหน้าและแกนนำพรรคร่วมรัฐบาล เข้าพบนายทักษิณ ชินวัตร ใช้เวลาหลายชั่วโมง จากนั้นมีรายงานว่านายชัยเกษม ได้รับการแจ้งจากพรรคว่าจะเสนอชื่อให้สภาฯโหวตเลือกเป็นนายกรัฐมนตรี คนที่ 31
วันถัดมา พรรคเพื่อไทยประชุม สส.ที่สภาฯ มีการพูดถึงชื่อนายชัยเกษม เป็นบุคคลที่เก่ง แต่ด้วยสุขภาพ และในสถานการณ์สู้รบทางการเมืองอาจไม่เหมาะสม จึงถูกสะท้อนไปยังแกนนำพรรค ซึ่งแม้ว่า น.ส.แพทองธาร จะยังไม่พร้อม แต่ต้องตกลงรับตำแหน่ง หลังหารือร่วมกับนายเศรษฐาแล้ว แต่ไม่สามารถเปิดเผยรายละเอียดได้ จากนั้น ทั้ง น.ส.แพทองธาร และหัวหน้าพรรคร่วมรัฐบาล แถลงร่วมกันที่อาคารชินวัตร 3
นักวิชาการรัฐศาสตร์ เชื่อว่า น.ส.แพทองธาร จะอยู่ครบเทอมได้ โดยองคาพยพต่าง ๆ เพราะว่าในสถานการณ์ที่รัฐบาลโดยเฉพาะกลุ่มอนุรักษ์นิยม ยังไม่สามารถฟื้นอำนาจได้ในขณะนี้ หรือแม้ว่าจะไม่ไว้วางใจรัฐบาล น.ส.แพทองธาร ไม่ไว้ใจนายทักษิณ แต่เขาไม่มีตัวเลือกที่ดีกว่า
นักวิชาการมองว่าหากเกิดอุบัติทางการเมืองขึ้น เชื่อว่า น.ส.แพทองธาร จะเป็นไพ่ใบสุดท้ายของตระกูลชินวัตร ซึ่งจะทำให้คนตระกูลชินวัตร อาจจะต้องยุติบทบาททางการเมืองในระยะยาว
อ่านข่าว : "แพทองธาร" เยือนลาว ถกปมแก๊งคอลเซ็นเตอร์-น้ำโขง
มรดกการเมือง "ชินวัตร" ตลอด 23 ปี การเมืองไทย
นายกฯ ตอบตั้ง "ณัฐวุฒิ" ช่วยงาน ไม่เกี่ยวรับมือกลุ่มชุมนุม
