ไทยพีบีเอสสำรวจพื้นที่ทำการเกษตรกรบริเวณหาดดอนแพง ต.บ้านแพง อ.บ้านแพง จ.นครพนม ได้รับคำยืนยันจากชาวบ้าน ว่า กว่าร้อยละ 90 ไม่ใช่ผู้ครอบครองสิทธิ์ในที่ดิน แต่เป็นผู้เช่ารายใหม่
ผู้เช่าทำสัญญาเช่ารายปีกับชาวบ้านด้วยกัน หรือกับนายทุน เรียกเก็บค่าเช่าปีละ 5,000-7,000 บาท เป็นการแสวงผลประโยชน์ในที่ดินสาธารณะ และยังผิดข้อตกลงตามระเบียบว่าด้วยการจัดหาผลประโยชน์ในที่ดินของรัฐเมื่อปี 2528 ซึ่งองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครพนม เคยเรียกเก็บเพียงไร่ละ 20 บาท
ข้อตกลงระหว่างผู้เช่ากับ อบจ.นครพนม เมื่อปี 2502 กำหนดให้ผู้เช่าต้องเป็นคนในพื้นที่, ห้ามผู้เช่าให้เช่าช่วง หรือโอนสิทธิการเช่าของตน ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วนให้แก่บุคคลอื่น และหากผู้เช่าเสียชีวิตทายาทต้องแจ้งให้ทราบภายใน 15 วัน เพื่อเปลี่ยนสัญญาเช่าใหม่
จากการตรวจสอบของไทยพีบีเอส พบว่า ที่ดินทั้งหมดเกือบ 5,000 ไร่ มีผู้เช่ารายเดิมเพียงไม่กี่คนที่ยังปฏิบัติตามข้อตกลงนี้
ขณะที่การแก้ไขปัญหานั้น เทศบาลตำบลบ้านแพงได้เร่งสำรวจรังวัดที่ดินแปลงที่ 1 กว่า 2,400 ไร่ และให้ชาวบ้านมาลงทะเบียนยืนยันสิทธิ์การครอบครอง
เทศบาลตำบลบ้านแพงเรียกร้องให้กระทรวงมหาดไทย เร่งถ่ายโอนและสั่งการให้เกิดความชัดเจนเพื่อเข้าไปดูแลจัดเก็บภาษี และบริหารจัดการในที่ดินของรัฐ แต่อดีตข้าราชการอำเภอบ้านแพงเสนอให้คัดกรองบุคคล และตรวจสอบผู้เช่ารายใหม่อย่างเข้มงวด เพื่อป้องกันชาวบ้านนำไปขาย หรือโอนสิทธิ์ให้กับนายทุน
ต้องวางกฎชัดเจนว่าหากไม่มีกำลังทำ หรือไม่ใส่ใจทำประโยชน์ในที่ดินที่ได้รับสิทธิ์ติดต่อกัน 2 ปี คณะกรรมการฯ ต้องสามารถเรียกสิทธิ์คืน และมอบให้คนที่สนใจทำ ไม่ใช่สิทธิ์ไปโอนไปขายกันเอง
นายชาตรี จันทร์วีระชัย รองผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนม คณะกรรมการแก้ไขปัญหาที่ดินหาดดอนแพง ยอมรับว่า ได้เรียกนายทุนรายใหญ่เข้ามาเจรจาเพื่อหาทางออก ซึ่งเขายอมจะคืนที่ดินที่ยึดครองจากบ้านกว่า 60-70 แปลง เพื่อนำไปจัดสรรให้ผู้เช่ารายใหม่
เบื้องต้นคณะกรรมการได้วางกรอบจะยกเลิกสัญญาเช่าที่ผิดข้อตกลงทั้งหมด และหาผู้เช่ารายใหม่ พร้อมทั้งวางแนวทางป้องกันชาวบ้าน หรือนายทุนฉวยโอกาสนำที่ดินของรัฐไปเรียกเก็บค่าเช่าจากบุคคลอื่น
คนที่ทำมาหากินตรงนั้นจริง ๆ ควรได้ให้เขาเป็นคนได้สิทธิ์การเช่า ส่วนที่ผิดหลักเกณฑ์กระทรวงมหาดไทย คือ ไม่ได้ทำมาหากินแล้วปล่อยให้คนอื่นเช่า ต้องยึดกลับให้หมดทุกแปลง
หาดดอนแพงครอบคลุมพื้นที่บ้านหัวหาดหมู่ 12 ถึงบ้านท่าลาด หมู่ 9 ระยะทางประมาณ 7 กิโลเมตร รวมพื้นที่เกือบ 5,000 ไร่
กระทรวงมหาดไทยเคยมีคำสั่งให้ อบจ.นครพนม ดำเนินการจัดสรรให้ชาวบ้านเช่าทำกินตั้งแต่ปี 2528 ไร่ละ 20 บาท แต่เมื่อปี 2540 มีถ่ายโอนอำนาจไปยังสุขาภิบาลบ้านแพง แต่ติดขัดเรื่องระเบียบราชการทำให้ไม่สามารถเรียกเก็บภาษีได้ตามปกติ เป็นช่องว่างให้นายทุนเข้ามาแสวงหาผลประโยชน์ในที่ดินของรัฐมานานกว่า 20 ปี
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง The EXIT : ฮุบที่ดินริมโขงหาดดอนแพง ตอนที่ 1