เปลี่ยน "ขยะ" เป็นสวัสดิการชุมชน ชวนลดจากต้นทาง

บ้านสันป่าสัก จ.ลำพูน ชุมชนที่เผชิญปัญหาขยะมายาวนาน โดยเฉพาะเศษอาหาร แก้วพลาสติก จากงานบุญ งานศพ กระทั่งชุมชนใช้หลัก "บวร" หรือ บ้าน วัด โรงเรียน ดึงทุกภาคส่วนร่วมบริหารจัดการขยะ ลดใช้ตั้งแต่ต้นทาง และการแยกขยะสร้างรายได้เข้ากองทุนสวัสดิการดูแล 520 ครัวเรือน 1,387 คน

ไพศาล ปัญโญศักดิ์ ผู้ใหญ่บ้านสันป่าสัก เล่าจุดเริ่มต้นในการเข้าร่วมโครงการสะอาดบุรี ปี 2 ว่า ก่อนหน้านี้ชุมชนสร้างขยะพลาสติกและขยะเศษอาหารจำนวนมาก โดย ต.ค.2561 มีปริมาณถึง 28,770 กิโลกรัม อีกทั้งไม่มีการบริหารจัดการ รอเพียงให้เทศบาลเข้ามาจัดเก็บทุกวันพุธเท่านั้น จากนั้นจะมีถุงขยะกองใหม่มาตั้งที่จุดทิ้งอย่างรวดเร็ว ทำให้สุนัข แมว คุ้ยเขี่ยหาเศษอาหารกิน กลายเป็นมลพิษทางทัศนียภาพและส่งกลิ่นเหม็น

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

เปลี่ยนเมือง ! แฟลตคลองเตย ลดขยะกว่า 30% ใน 3 เดือน

“บิ๊กคลีนนิ่ง” กลยุทธ์หยุดจุดดูดขยะชุมชน

หักดิบ “ปลดถังขยะ 100%” จุดเริ่มแก้ขยะชุมชน

“ดอนแก้ว” จับมือ 11 ชุมชน ตั้งกฎลดขยะ ตั้งเป้าปิดบ่อขยะ

"บวร" ร่วมคัดแยก-ลดขยะต้นทาง

เมื่อเข้าร่วมโครงการชุมชนปลอดขยะสู่ความยั่งยืน “สะอาดบุรี ปี 2” ชุมชนบ้านสันป่าสักให้ความสำคัญกับการวิเคราะห์ข้อมูลขยะของชุมชนตนเอง ว่าประกอบด้วยอะไรบ้าง มีสัดส่วนเท่าใด แบ่งออกเป็นขยะที่ย่อยสลายได้ ขยะที่รีไซเคิลได้ ขยะทั่วไปที่ยังคงต้องทิ้ง และขยะอันตราย และแบ่งวิธีการจัดการออกเป็นส่วนๆ

ผู้นำชุมชนได้นำชาวบ้านไปศึกษาดูงานกับชุมชนป่าตึงงาม ซึ่งเป็นชุมชนพี่เลี้ยงชุมชมปลอดขยะที่ได้รับรางวัลมาแล้ว จึงได้นำโมเดล "บ-ว-ร" หรือ บ้าน วัด โรงเรียน ตั้งเป็นคณะกรรมการแต่ละด้าน เช่น การกำจัดขยะ การให้คำแนะนำ และติดตามประเมินผลการคัดแยกขยะแต่ละครัวเรือน

 

ผู้ใหญ่บ้านสันป่าสัก บอกว่า ชาวบ้านไปดูงานคัดแยกขยะ ว่ามีหลายรูปแบบ ทั้งใส่กระสอบ ตะกร้า หรือทำเป็นกรอบล้อมขยะแต่ละประเภท ไม่จำเป็นต้องลงทุนเยอะ และสร้างจิตสำนึกให้กับชาวบ้าน โดยขอความร่วมมือและทำความเข้าใจแบบ "เคาะประตูบ้าน”

ส่วนวัดจะแสดงธรรมสอดแทรกความรู้การคัดแยกขยะ และขอความร่วมมือพุทธศาสนิกชนที่มาทำบุญ เปลี่ยนมาใช้กรวยดอกไม้จากวัสดุธรรมชาติ เช่น ใบตอง รวมทั้งเปลี่ยนมาใช้แก้วน้ำ ในงานบุญและงานศพ

 

เช่นเดียวกับที่โรงเรียนพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ ที่เคยบริการน้ำแก้วพลาสติกให้นักเรียนวันละ 1,200 แก้ว ทางวัดก็เปลี่ยนเป็นตั้งน้ำไว้ให้บริการ โดยให้เด็กๆ นำแก้วน้ำมาเอง ส่วนขยะเศษอาหาร 40% ของขยะทั้งหมด ถูกนำไปเป็นอาหารของเป็ด ไก่

 

ในโรงเรียนและศูนย์เด็กเล็กในชุมชน จะได้รับปลูกฝังเรื่องผลกระทบจากขยะ และแนะนำการคัดแยกขยะ ที่สำคัญคือการลดใช้ตั้งแต่ต้นทาง ขณะที่ในโรงเรียนประถมศึกษาได้แจกแก้วน้ำให้เด็กใช้เป็นของตัวเอง และให้แม่ค้าขายน้ำงดให้บริการแก้วพลาสติกและหลอด ทำให้แม่ค้าลดต้นทุนค่าหลอดและแก้ว ได้ถึงวันละ 100 บาท รวมทั้งมีกิจกรรมเดินเก็บขยะรอบโรงเรียนทุกเช้าวันศุกร์ และการเดินขบวนรณรงค์ในชุมชนด้วย

 

ตั้งเป้า 3 ปี ขยะเป็นศูนย์

เวลา 3 เดือน ชุมชนบ้านสันป่าสักมีรายได้จากการคัดแยกและรับบริจาคขยะไปขาย 30,000 บาท นำเข้ากองทุนสวัสดิการชุมชน เป็นค่าใช้จ่ายช่วยงานศพ ช่วยผู้เจ็บป่วย ผู้สูงอายุ และทุนการศึกษาเด็กเรียนดีที่มีฐานะยากจน

 

แม้การดำเนินโครงการยังไม่ประสบความสำเร็จ 100% เพราะชาวบ้านเข้าร่วม 400 หลังคาเรือน หรือ 86% แต่ปริมาณขยะในช่วง 3 เดือน ลดลงจากเดือนละ 10,830 กิโลกรัม เหลือเดือนละ 9,810 กิโลกรัม ซึ่งผู้ใหญ่บ้านพยายามชักจูงใจชาวบ้านที่เหลือ ด้วยกองทุนสวัสดิการ พร้อมตั้งเป้าลดขยะเป็น 0 ภายใน 3 ปี เพื่อให้ความยั่งยืนของคุณภาพสิ่งแวดล้อม และสุขภาพที่ดีของคนในชุมชน