"นโยบายชาติพันธุ์" ในคำแถลงนโยบายรัฐบาลใหม่

การประชุมร่วมกันของรัฐสภา 25 - 26 ก.ค. นี้ รัฐบาลใหม่จะแถลงนโยบายอย่างเป็นทางการ หนึ่งในปัญหาที่เรียกร้องมานาน คือ "คนกับป่า" โดยเฉพาะกลุ่มชาติพันธุ์ สิ่งที่ต้องจับตา คือ นโยบายของรัฐบาลที่บอกว่า "ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง" มีพวกเขาอยู่มากน้อยแค่ไหน?

แนวนโยบายที่รัฐบาลของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เตรียมแถลงต่อที่ประชุมรัฐสภาในวันที่ 25 - 26 ก.ค. นี้ มี 12 นโยบายหลักครอบคลุมทุกด้าน เช่น การสร้างความมั่นคง, การพัฒนาเศรษฐกิจ, การศึกษา, การฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ และการปราบปรามทุจริตคอร์รัปชัน

และมี 12 นโยบายเร่งด่วน เช่น การแก้ปัญหาปากท้อง, ภัยแล้ง, ปรับปรุงสวัสดิการ และการยกระดับศักยภาพแรงงาน โดยมีหัวใจสำคัญของการบริหารราชการเพื่อทำให้ประเทศไทยก้าวเข้าสู่ศตวรรษที่ 21 ในฐานะประเทศที่พัฒนาแล้ว แต่ต้องไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง (เปิด "คำแถลงนโยบาย" ครม.ประยุทธ์ ก่อนเข้าสภา 25 ก.ค.นี้)

แต่บทเรียนที่ผ่านมา คนตัวเล็กตัวน้อย เช่น กลุ่มชาติพันธุ์ กลับไม่ได้รับความสนใจ และเรื่องราวของพวกเขาไม่ได้อยู่ในนโยบายหลักของรัฐบาล

เราจึงได้เห็นความเคลื่อนไหวของภาคประชาชนและนักวิชาการหลายครั้ง เช่นกรณีล่าสุด กลุ่มที่เรียกตัวเองว่า "ขบวนการประชาชนเพื่อสังคมที่เป็นธรรม" หรือ พีมูฟ ได้แสดงเจตจำนงให้รัฐบาลใหม่เห็นความสำคัญของเรื่องนี้ อย่างน้อย 3 เรื่องสำคัญ

1. การแก้ปัญหาเฉพาะหน้า เช่น ปัญหาที่ดินทำกิน และสิทธิของชุมชนในจัดการทรัพยากรธรรมชาติตั้งแต่ภูเขาถึงทะเล
2. กลไกในการแก้ปัญหา ในรูปแบบคณะกรรมการเดิมที่ตั้งตามมติ ครม.ที่เกี่ยวข้อง และข้อเสนอให้มีคณะกรรมการชุดใหม่ที่มีส่วนร่วมกำหนดนโยบาย
3. กลไกด้านกฎหมาย ทั้งกฎหมายและคำสั่งเดิม เช่น คำสั่งหัวหน้า คสช. ที่ต้องการให้ปรับแก้ หรือ ผลักดันให้ยกร่างกฎหมายใหม่

ไม่เพียงข้อเสนอระดับนโยบายเท่านั้น แต่ในหลายพื้นที่มีความพยายามของ "ชุมชนชาติพันธุ์" ในการปรับตัวและแสดงให้เห็นศักยภาพการจัดการทรัพยากรของพวกเขา

หากย้อนดูนโยบายของรัฐบาลชุดนี้ที่บอกว่าจะไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง เห็นชัดว่าส่วนที่กล่าวถึงกลุ่มชาติพันธุ์ มีอยู่ 2 จุด คือ 1) ส่วนของกฎหมายสำคัญที่รัฐบาลต้องตราขึ้น ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 หมวด 16 การปฏิรูปประเทศ นั่นก็คือ กฎหมายว่าด้วยการสร้างเสริมและอนุรักษ์วิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ ที่ปรากฏอยู่ในภาคผนวก 1 ของ คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรีต่อรัฐสภา

และ 2) ส่วนของนโยบายหลัก ระบุให้ยอมรับและเคารพประเพณีวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ และชาวต่างชาติที่มีความหลากหลาย ในลักษณะของพหุสังคมที่อยู่ร่วมกัน

ข้อนี้ สอดคล้องกับข้อเสนอของกลุ่มพีมูฟและเครือข่ายชาติพันธุ์ ที่ผลักดันมาก่อนหน้านี้ แต่คำถามใหญ่ คือ ยังไม่เห็นความชัดเจนที่มั่นใจได้ว่า กลุ่มชาติพันธุ์จะไม่ได้ถูกทิ้งไว้ข้างหลัง ตามหลักคิดที่รัฐบาลวางไว้