“DustBoy” ระบบติดตามค่าฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 ด้วยเครื่องตรวจวัดมาตรฐานแบบ Low cost sensor ที่มีประสิทธิภาพสูง ตรวจสอบค่าฝุ่นได้แบบเรียลไทม์ นวัตกรรมคนไทย เพื่อคนไทย ที่มีการตรวจสอบความน่าเชื่อถือถึง 85%

ปัจจุบันนี้ ปัญหาเรื่องของคุณภาพอากาศไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในบางภูมิภาคเท่านั้น แต่เกิดเกือบทุกภูมิภาคเลยของประเทศไทย แต่แหล่งกำเนิดอาจจะแตกต่างกัน อย่างเช่นทางภาคเหนือ อาจจะมาจากเรื่องของการเผาป่า ภาคอีสาน ภาคกลาง อาจจะมาจากการเผาในพื้นที่โล่ง ในกรุงเทพฯ อาจจะเป็นเรื่องของฝุ่นจากจราจร ดังนั้น จะเห็นว่าปัญหามีอยู่เยอะ แต่ว่าเราจะทราบปัญหาได้อย่างไร ทำให้เกิดนวัตกรรมที่มีชื่อว่า DustBoy ขึ้นมา เพื่อใช้ในการวัดค่าฝุ่น

รศ.ดร.เศรษฐ์ สัมภัตตะกุล คณะวิศวกรรมศาสตร์ ม.เชียงใหม่ หนึ่งในทีมพัฒนานวัตกรรมฮีโร่แจ้งเตือนฝุ่น PM 2.5 ได้อธิบายถึงที่มาที่ไป และการทำงานของเครื่องนี้ โดยระบุว่า ปัจจุบันเรามีเครื่องมือวัดค่าฝุ่นของกรมควบคุมมลพิษอยู่ เพียงแต่ว่ายังมีอยู่ในปริมาณที่ไม่สูงมากนัก ขณะที่ ความต้องการในการวัดคุณภาพอากาศทุก ๆ พื้นที่ ยิ่งหากเป็นทุกอำเภอ ทุกตำบล หรือทุกชุมชนได้น่าจะดี

เนื่องจากข้อมูลเหล่านี้สามารถนำไปสื่อสารความเสี่ยงกับประชาชนได้ ว่าในช่วงเช้า ช่วงบ่าย ช่วงเย็น ช่วงค่ำ ค่าฝุ่นเยอะช่วงไหน เพื่อประชาชนจะได้ใช้ชีวิตได้สอดคล้องกับสถานการณ์ได้

“เราไม่สามารถที่ใช้ข้อมูลค่าฝุ่นแบบรายวันได้นะครับ เพราะว่าเราหายใจเป็นแบบเรียลไทม์ เพราะฉะนั้น เราต้องการค่าฝุ่นแบบเรียลไทม์”

สำหรับเครื่อง DustBoy นี้ ถูกประดิษฐ์ขึ้นมาเพื่อที่จะได้ทราบข้อมูลค่าฝุ่นเป็นแบบเรียลไทม์ และส่งข้อมูลขึ้นไปบน Cloud server เพื่อให้ข้อมูลนั้นส่งไปยังแพลตฟอร์มต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นเว็บไซต์ หรือแอปพลิเคชัน ประชาชนก็สามารถได้ข้อมูล เพื่อใช้ในการป้องกันตัวเอง

DustBoy ใช้ระบบเซนเซอร์ที่เรียกว่า "การกระเจิงแสง" โดยมีแสงเลเซอร์ยิงไปที่อนุภาคของฝุ่น จากนั้นก็จะดูการหักเหของแสงว่ามีฝุ่นขนาด PM 2.5 PM 10 มากแค่ไหน และจะมาปรากฏบนหน้าจอว่า มีค่าฝุ่นเท่าไร

สำหรับการติดตั้งในแต่ละพื้นที่ ต้องคำนึงว่าในพื้นที่นั้นมีแหล่งกำเนิดอะไรบ้าง เช่น ทุกชุมชนที่เป็นแหล่งที่มีความเสี่ยง และมีคนอยู่หนาแน่น เพื่อรายงานค่าฝุ่นกับประชาชน

ปัจจุบันนี้ มีความร่วมมือกับกรมอนามัย มีการติดตั้งที่โรงพยาบาล ที่ศูนย์เด็กเล็ก และในปีนี้จะมีการขยายความร่วมมือไปที่ กทม. จะติดตั้งที่ศูนย์เด็กเล็ก และโรงเรียนในสังกัดของ กทม. ในครบทุกเขต จะได้เอาข้อมูลไปสื่อสารความเสี่ยงกับประชาชนได้

“นวัตกรรมนี้ ได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) เครื่องนี้ ใช้วัดภายนอกอาคาร เรียกว่า DustBoy ซึ่งในอนาคตเราก็จะมี DustGirl เพื่อใช้สำหรับเป็น Indoor Air Quality (IAQ) และใช้กับเครื่องแรงดันบวกในห้อง เพื่อให้ห้องนั้นเป็นห้องปลอดฝุ่นได้”

นวัตกรรมคนไทย เพื่อคนไทย

ถามถึงความแตกต่างจากเครื่องวัดฝุ่นอื่น ๆ รศ.ดร.เศรษฐ์ อธิบายว่า DustBoy ได้ผ่านกระบวนการออกแบบ และดีไซน์ โดยนักประดิษฐ์ไทย เพราะฉะนั้นไม่ว่าจะเป็นฮาร์ดแวร์ ซอฟต์แวร์ หรือระบบเน็ตเวิร์ก คนไทยจะมีองค์ความรู้ ซึ่งสามารถพัฒนาต่อยอดได้ ไม่ได้เป็นการซื้อจากต่างประเทศ พร้อมกับมีการพัฒนาเวอร์ชันขึ้นเรื่อย ๆ โดยมีความร่วมมือกับสถาบันมาตรวิทยาแห่งชาติ มีการตรวจสอบความถูกต้องแม่นยำ เครื่องนี้ จึงมีความน่าเชื่อถือ 85% และจะสามารถดูได้ว่าจะใช้งานได้นานขนาดไหน และจะซ่อมแซมหรือต้องกลับมาเปลี่ยนแปลงหรือไม่

"ข้อดีของการออกแบบและดีไซน์โดยคนไทย เราสามารถอัปเกรดได้ ซึ่งการอัปเกรดจะส่งข้อมูลผ่านตัวเชื่อมต่อสัญญาณ และอัปเกรดได้ในทีเดียว โดยที่ไม่ต้องนำเครื่องกลับมาเพื่ออัปเกรด อีกทั้งยังสามารถการันตีได้ด้วยว่าเครื่องที่ใช้ได้ผ่านกระบวนการตรวจเช็กและตรวจสอบแล้ว"

DustBoy ถูกพัฒนามาแล้ว 7-8 รุ่น ก่อนที่จะตกผลึกในองค์ความรู้ และขยายผลต่อยอดความร่วมมือ และมีรุ่นล่าสุดที่เป็นจอสัมผัสด้วย มีรุ่นที่เป็นทั้งOffline WIFI Narrowband IoT LoRa และที่เชื่อมต่อกับสัญญาณดาวเทียม

นอกจากนี้ ยังรับฟังความเห็นผู้ใช้ และพัฒนาเคสให้มีความแข็งแรงมากขึ้น เพราะบางครั้งมีการย้ายจุดติดตั้ง หรือถอดออกเพื่อซ่อมแซม และมีการดีไซน์ตามรูปลักษณ์ที่คนใช้งานอยากจะได้ เช่น จอใหญ่ที่ติดตั้งไว้ที่เทศบาลเพื่อให้ประชาชนทั่วไปมองเห็นได้ง่ายกว่าเครื่องเล็ก ๆ

โดยในอนาคตมีความร่วมมือกับหลายประเทศ อย่างเช่น เวียดนาม กัมพูชา เนื่องจากในเขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จะมีปัญหาเรื่องฝุ่นข้ามแดน รวมทั้งญี่ปุ่น โดยได้ศึกษาวิจัยการส่งข้อมูลผ่านสัญญาณไปที่สถานีอวกาศ สำหรับในพื้นที่ที่ไม่มีอินเทอร์เน็ตสามารถใช้งาน DustBoy ได้เช่นเดียวกัน

รวมไปถึงการวางแผนร่วมมือกับกรมอุตุนิยมวิทยา ในการพยากรณ์การไหลของฝุ่น อนาคตจะทราบว่าฝุ่นพัดจากไหนไปไหน เช่น ฝุ่นที่เกิดขึ้นที่เชียงใหม่ จะถูกพัดไปที่ไหนบ้าง เพื่อให้คนในพื้นที่นั้น ๆ ได้เตรียมตัวระวังป้องกันได้

"อากาศสะอาด" เป็นสิทธิพื้นฐานประชาชนที่รัฐต้องลงทุน

สำหรับต้นทุน DustBoy รศ.ดร.เศรษฐ์ ระบุว่าประมาณไม่เกิน 5,000 บาท แล้วแต่ระบบของการเชื่อมต่อสัญญาณ โดยอนาคตอาจจะไปอยู่บนรถเมล์ ขสมก. รถส่วนบุคคล เพื่อจะได้สามารถตรวจสอบค่าฝุ่นได้เรียลไทม์มากขึ้น

"ถามว่ากลุ่มลูกค้าเป็นใคร จริง ๆ ผมคิดว่าเรื่องนี้น่าจะเป็นสวัสดิการของรัฐ เป็นสิ่งที่รัฐลงทุนให้ ไม่ว่าจะเป็น กทม. เทศบาล หรือ อบจ. ก็ตาม เพราะว่าอากาศสะอาดเป็นสิทธิพื้นฐานของคนทุกคนที่ต้องการทราบข้อมูล เพราะฉะนั้นภาครัฐ น่าจะลงทุนให้เป็นสวัสดิการแห่งรัฐ แล้วประชาชนสามารถทราบข้อมูล และใช้ชีวิตได้ น่าจะเป็นสิ่งที่ดี"

เสียงจากนักวิจัยถึงภาครัฐ พัฒนา Government Cloud หนุนต้นทุน

รศ.ดร.เศรษฐ์ กล่าวต่อว่า ในแง่ของนักวิจัย ถ้าไม่ได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐ โอกาสในการที่จะเดินก้าวมาไกล ณ จุด ๆ นี้ คงยาก แต่ก็ยังมีอุปสรรคปัญหาอีกหลายอย่าง เช่น ข้อมูลจะต้องถูกนำไปเก็บในระบบ Cloud ยิ่งข้อมูลเยอะ ต้นทุนในการเก็บข้อมูลเยอะตามไปด้วย ถ้าสามารถเชื่อมโยงข้อมูลได้เป็น Government Cloud ของประเทศน่าจะช่วยซัปพอร์ตเรื่องของต้นทุนได้ เนื่องจากข้อมูลขณะนี้ถูกนำไปใช้ในหลายหน่วยงานแล้ว

รางวัลที่ได้รับ

• Grand Prize
Seoul International Invention Fair 2023 ณ สาธารณรัฐเกาหลี

STORY : Thai PBS Sci & Tech
PHOTO : สุภณัฐ รัตนธนาประสาน
EDITOR : วงศกานต์ จิรัฐิติกานต์

อ่านเรื่องอื่นเพิ่มเติม

"YES WHEELCHAIR" นวัตกรรมตรวจวัดการเคลื่อนไหว พัฒนาศักยภาพชีวิตของผู้ใช้งานวีลแชร์

"OxyRock" วัสดุตกแต่งประกายวิบวับ จากเปลือกหอยแมลงภู่เหลือทิ้ง

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

DUSTBOY ฮีโร่แจ้งเตือนฝุ่น PM 2.5 นวัตกรรมคนไทย เพื่อคนไทย