เชื่อว่าใคร ๆ ไม่อยากประสบกับความยากลำบาก แต่ ‘ชีวิต’ ไม่ง่ายขนาดนั้น เส้นทางของคำว่า ‘จุดประสบความสำเร็จ’ ต้องแลกมากับการทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง อาจมองในแง่ของโลกแห่งทุนนิยมได้ว่า อยากรวยก็ต้องทำงาน อยากมั่นคงก็ต้องขยัน นี่คือสิ่งที่ ‘วิทย์ สิทธิเวคิน’ หรือ ‘ดร.วิทย์’ เชื่อคือ ‘การว่ายทวนน้ำ’

ดร.วิทย์ สิทธิเวคิน

‘ปลาเป็นว่ายทวนน้ำ’

การว่ายทวนน้ำ คือสิ่งที่ปลาเป็นมักจะทำเสมอ ในสายน้ำที่ไหลเชี่ยว อุปสรรคทั้งจากแรงน้ำหรือโขดหิน คือสิ่งที่ปลาเป็นต้องเจอและเอาชนะ ปลาตัวไหนที่ไม่ว่ายทวนน้ำก็เปรียบได้ว่า ปลาตัวนั้นตายไปแล้ว เสมือนมนุษย์ที่อยากเดินหน้าต่อไปก็ต้องรู้จักพยายามหรือฝืนทำสิ่งนั้น ๆ เพื่อนำไปสู่จุดประสบความสำเร็จหรืออีกก้าวหนึ่งของชีวิต

ซึ่งแน่นอนว่าต้องเจออุปสรรคไม่ต่างจากปลาเป็นตัวหนึ่ง โดยที่อุปสรรคนั้นอาจมาจากปัจจัยภายนอก ทั้งโครงสร้างทางสังคม เศรษฐกิจ และสภาพแวดล้อม รวมถึงปัจจัยภายในอย่าง สัญชาตญาณ ความรู้สึกนึกคิด และสภาพจิตใจ

‘เมื่อมนุษย์มีความขี้เกียจ’

‘ความขี้เกียจ’ อาจเป็นอุปสรรคภายในข้อหนึ่งของมนุษย์ที่ยากจะก้าวข้าม จากบทความ The Psychology of Laziness โดย Neel Burton ได้ให้เหตุผลเชิงทฤษฎีของความขี้เกียจในตัวมนุษย์ไว้ว่า ความขี้เกียจเป็นเหตุมาจากมนุษย์บรรพบุรุษของเราในยุคก่อน ต้อง ‘ประหยัดพลังงาน’ เพื่อแย่งชิงทรัพยกรในโลกใบนี้ที่มีอยู่อย่างจำกัด รวมถึงการหลบหนีจากศัตรู ทำให้การวางแผนทำการใดสักอย่างในระยะยาวไม่ตอบโจทย์ของการใช้ชีวิตในยุคนั้น

แต่ปัจจุบันโลกของเราเปลี่ยนไปสู่สังคมของการทำงาน มนุษย์เกิดการแข่งขัน เพื่อเอาตัวรอดและมีการวางแผนในระยะยาว สังคมของทุนนิยมที่กดดันให้มนุษย์ต้องใช้ ‘เงิน’ เป็นปัจจัยในการดำเนินชีวิต นำไปสู่การต้องขวนขวายหาเงินให้มากขึ้น เพื่อนำมาสู่ความสะดวกสบาย ทำให้เราปฏิเสธไม่ได้ว่า การมีการงานที่มั่นคง และการมีรายได้ คือหนึ่งในนิยามของการประสบความสำเร็จ และความสบายในชีวิต

แต่มนุษย์เราก็ยังคงมีสัญชาตญาณของความขี้เกียจที่สั่งสะสมมาจากบรรพบุรุษ เนื่องจากความยากลำบาก หรือผลลัพธ์ของความพยายามในโลกปัจจุบันนี้ที่ได้มาอย่างล่าช้า หรือไม่สามารถสัมผัสได้อย่างชัดเจน

‘อยากสบาย ชีวิตจึงต้องฝืน’

เมื่อมนุษย์มีต้นทุนที่แตกต่างกัน ทั้งความรู้ ความสามารถ และฐานะทางบ้าน มนุษย์ทุกคนจึงอาจไม่ได้เริ่มจากศูนย์ การไปสู่จุดความสำเร็จ ความมั่นคง และความสบาย ที่ต้องแลกมากับความยากลำบากในการไต่เต้า รวมถึงระยะเวลาที่นานหลายปี จนนำไปสู่การท้อต่อการฝ่าฟัน หรืออาจทำให้รู้สึกเริ่มขี้เกียจที่จะทำมันต่อไป

เราอาจต้องเริ่มต้นจากการที่เปลี่ยนมุมมองด้วยการลองตั้งเป้าหมายให้ตัวเองอย่างชัดเจน และศึกษาผ่านการมี Pre-Goal Mindset หรือการจัดการกับเป้าหมาย โดย Madhuri Rajkumar นักจิตวิทยา ผ่านการเขียนลงไปในกระดาษ เพื่อแบ่งหมวดหมู่ของเป้าหมายความสำเร็จ ว่าเราทำได้ดีหรือเชี่ยวชาญในเรื่องใด และเรื่องไหนที่เราไม่ถนัดหรือเราต้องการหลีกเลี่ยงมัน สิ่งนี้จะช่วยให้เห็นภาพได้ชัดขึ้นว่าเราต้องจัดการกับสิ่งใด หรือต้องพัฒนาด้านใดเป็นพิเศษ

มากไปกว่านั้นเราอาจต้องเปลี่ยนมุมมองด้วยการ ฝืน‘ ไปทีละเล็ก เพื่อให้สนุกกับการทำในสิ่งที่เราไม่ชอบ มองการทำงานงานหรือสิ่งนั้นให้เหมือนเกม ๆ หนึ่ง หรือเริ่มทำจากสิ่งที่เราถนัดหรือสิ่งเล็ก ๆ ไปสิ่งใหญ่ สิ่งเหล่านี้จะทำได้ ต้องเริ่มที่การเปลี่ยนมุมมองของเราด้วยเช่นกัน

เส้นทางของการประสบความสำเร็จ อาจต้อง ‘ฝืน’ ทวนน้ำเหมือนปลาตัวหนึ่ง และการรู้ตัวว่ากำลังทำอะไร และบกพร่องสิ่งไหน ก็เป็นการเตือนสติให้พัฒนาตัวเองเสมอ ขณะเดียวกันหากมีโครงสร้างสังคมและเศรษฐกิจที่พร้อมต้อนรับปลาทวนน้ำ สิ่งนี้ก็ช่วยสร้าง ‘ความหวัง’ ให้ปลาทวนน้ำทั้งหลาย ได้พบเจอกับ ‘ความสำเร็จ’ ที่คาดหวัง

รับชมเรื่องราว ‘วิทย์ สิทธิเวคิน’ วันจันทร์ที่ 3 มีนาคม 2568 เวลา 21.30 น. ที่จะเป็นแรงบันดาลใจให้ใครหลายคนได้เห็นคุณค่าของการมีชีวิต หรือได้มุมมองใหม่ ๆ และพร้อมมีวันนี้ดีที่สุดในรายการ “Made My Day วันนี้ดีที่สุด” ทางช่อง Thai PBS หมายเลข 3 หรือ รับชมออนไลน์ผ่านทาง www.thaipbs.or.th/Live และชมย้อนหลังได้ที่ https://www.thaipbs.or.th/program/MadeMyDay

อ้างอิง

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

“ปลาเป็นว่ายทวนน้ำ อยากประสบความสำเร็จ ชีวิตต้องฝืน?”