นอกจากสงครามระหว่างยูเครนกับรัสเซียและความขัดแย้งในตะวันออกกลางที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ ณ ขณะนี้ ยังมีอีกวิกฤตหนึ่งในแอฟริกาซึ่งเพิ่งกลับปะทุขึ้นมาอีกครั้ง

เมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา (27 ม.ค. 68) กลุ่มติดอาวุธ M23 ซึ่งเชื่อว่าได้รับการสนับสนุนจากรวันดานั้น ประกาศว่าได้ยึดครองเมืองโกมา (Goma) ทางตะวันออกของสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกได้สำเร็จ ที่จริงแล้ว รวันดาและคองโกนั้นมีประวัติความขัดแย้งเกี่ยวกับประเด็นชาติพันธุ์มานานหลายทศวรรษ แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า ทรัพยากรธรรมชาติในคองโกนั้นก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้สถานการณ์ในปัจจุบันรุนแรงขึ้น

กลุ่ม M23 นำตัวเจ้าหน้าที่รัฐที่สยบยอมไปยังสถานที่ที่ไม่มีการเปิดเผย ณ เมืองโกมา สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก เมื่อวันที่ 30 ม.ค. 68 (ภาพจาก Moses Sawasawa/AP)

ย้อนกลับไปช่วงหลังเหตุการณ์ฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ในรวันดา (Rwandan genocide) เมื่อปี ค.ศ 1994 ซึ่งมีกลุ่มชาติพันธุ์ทุตซี (Tutsi) เสียชีวิตประมาณ 500,000-1,000,000 คนจากการกวาดล้างของกลุ่มชาติพันธุ์ฮูตู (Hutu) ชาวทุตซีและชาวฮูตูนับล้านได้อพยพเข้ามาในซาอีร์ (Zaire) หรือสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกในปัจจุบัน ระหว่างปี ค.ศ. 1996-2003 กลุ่มติดอาวุธต่าง ๆ ได้สู้รบกันเพื่อแย่งชิงแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ทองแดง ทองคำ ลิเทียม จนมีผู้เสียชีวิตกว่า 6 ล้านคน

ถัดมาในปี ค.ศ 2012 ชาวคองโกจากกลุ่มทุตซีได้ลุกฮือต่อรัฐบาลคองโกและตั้งกลุ่ม M23 โดยอ้างว่ารัฐบาลคองโกไม่ทำตามสัญญาสงบศึกที่ให้ไว้แก่กลุ่มต่อต้านชาวทุตซีในวันที่ 23 มีนาคม ค.ศ. 2009 แม้จะได้รับการสนับสนุนจากรวันดาและยึดครองเมืองโกมาได้ แต่สุดท้ายแล้ว การลุกฮือของ M23 กลับประสบความล้มเหลว หลังจากนั้นก็ไม่มีการเคลื่อนไหวใด ๆ จากกลุ่ม M23 อีก จนถึงปี ค.ศ. 2021 กลุ่มติดอาวุธ M23 ได้กลับมาอีกครั้ง พร้อมเริ่มยึดครองดินแดนรวมถึงเหมืองแร่ต่าง ๆ ในจังหวัดนอร์ทกีวู (North Kivu) ทางตะวันออกของคองโก และเข้าควบคุมเมืองโกมาได้อีกครั้งเมื่อวันที่ 27 ม.ค. ที่ผ่านมา

ประชาชนพลัดถิ่นในเมืองโกมาระหว่างที่กลุ่ม M23 กำลังเข้ายึดครองเมือง เมื่อวันที่ 26 ม.ค. 68 (ภาพจาก: Moses Sawasawa/AP)

คองโกมีทรัพยากรธรรมชาติต่าง ๆ ที่จำเป็นต่อการผลิตอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ กระทรวงพาณิชย์ของสหรัฐฯ ประเมินไว้ว่า คองโกยังมีทรัพยากรธรรมชาติที่ยังไม่มีการขุดเจาะอีกเป็นมูลค่า 24 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐฯ และยกให้คองโกเป็นประเทศผู้นำการผลิตโคบอลต์ซึ่งจำเป็นต่อการผลิตแบตเตอรี่อีกทอดหนึ่ง ทำให้นานาประเทศ รวมถึงจีน รวันดา และยูกันดานั้นสนใจเข้ามาทำเหมืองในคองโก

อีกด้านหนึ่ง คองโกก็ประสบกับวิกฤตด้านมนุษยธรรมอย่างหนักจากความไม่สงบต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นต่อเนื่อง และการเข้ายึดครองเมืองโกมาครั้งล่าสุดโดยกลุ่มติดอาวุธ M23 นั้นได้ทำให้ประชาชนต้องพลัดถิ่นไปแล้วว่า 2 ล้านคน จนสำนักงานแห่งองค์การสหประชาชาติเพื่อความเสถียรภาพในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก (MONUSCO) ได้ออกมาเน้นย้ำถึงสถานการณ์ด้านมนุษยธรรมที่เลวร้ายจากการปะทะกันของทหารคองโกและกลุ่ม M23 และได้เรียกร้องให้ประชาคมโลกเร่งประสานความร่วมมือเพื่อหยุดยั้งความขัดแย้งครั้งนี้โดยเร็ว

เด็กคนหนึ่ง ณ พรมแดนระหว่างคองโกและรวันดา เมื่อวันที่ 29 ม.ค. 68 (ภาพจาก Brian Inganga/AP)

อย่างไรก็ตาม ดูเหมือนว่าการสู้รบในครั้งนี้อาจยืดเยื้อกว่าครั้งก่อน ๆ เนื่องจากกลุ่ม M23 ต้องการที่จะมีอำนาจอย่างเต็มที่ทั้งด้านการเมืองและเศรษฐกิจอย่างที่ ดาร์เรน เดวิส (Darren Davis) นักวิเคราะห์จาก Economist Intelligence Unit ได้กล่าวไว้ “ดูเหมือนว่ากลุ่ม M23 ที่ได้รับการสนับสนุนจากรวันดานั้น ตั้งใจที่จะมาควบคุมเมืองโกมา และให้พูดอย่างเจาะจงกว่านี้คือ พวกเขาตั้งใจเข้ามาควบคุมเส้นทางการขนส่งต่าง ๆ ในนอร์ทกีวู”

ภาพและเนื้อหา: AP
ภาพปก: ผู้คนในกรุงกินชาซา เมืองหลวงของสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก ออกมาประท้วงต่อต้านกลุ่ม M23 เมื่อวันที่ 28 ม.ค. 68 (Samy Ntumba Shambuyi/AP)

กลุ่ม M23 พาทหารรับจ้างโรมาเนียไปยังเขตชายแดนรวันดา โดยมีเจ้าหน้าที่สันติภาพของ UN ยืนอยู่ ณ เมืองโกมา เมื่อวันที่ 29 ม.ค. 68 (ภาพจาก Moses Sawasawa/AP)

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

สงครามคองโก-รวันดา ความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ที่ซ้อนทับกับผลประโยชน์