ตรวจสอบแล้ว : ภาพปลอมอ้างหมึกยักษ์เกยหาดที่อินโดฯ

ภาพปลาหมึกยักษ์ขนาดใหญ่บนชายหาดถูกแชร์บนโลกออนไลน์ พร้อมคำกล่าวอ้างเท็จว่าเป็นภาพถ่ายจากชายหาดในเกาะบาหลี ซึ่งเป็นสถานที่ท่องเที่ยวยอดนิยมในอินโดนีเซีย อย่างไรก็ตาม ภาพดังกล่าวถูกสร้างขึ้นด้วยปัญญาประดิษฐ์ (AI) และถูกเผยแพร่เป็นครั้งแรกบนบัญชีอินสตาแกรมของผู้ใช้งานที่เรียกตนเองว่าเป็นผู้ผลิตคอนเทนต์จาก AI

"อัศจรรย์สัตว์ทะเล #ปลาหมึกยักษ์แปซิฟิก สัตว์ยักษ์ ไม่น่าเชื่อว่าจะได้เห็น ไม่มีสินามิ หลังเหตุการณ์น้ำทะเลขึ้นสูง เพราะสิ่งนี้หรือไม่ พบปลาหมึกยักษ์ ขึ้นเกยตื้น น้ำทะเลในบาหลี ประเทศอินโดนีเซีย วันที่ June 4, 2024" ผู้ใช้งานเฟซบุ๊กบัญชีหนึ่งโพสต์รูปภาพและเขียนคำบรรยายในวันที่ 5 มิถุนายน 2567

ภาพในโพสต์ดังกล่าวแสดงให้เห็นสิ่งมีชีวิตมีหนวดขนาดยักษ์นอนเกยตื้นอยู่บนชายหาด

ภาพและคำกล่าวอ้างในลักษณะเดียวกันนี้ถูกแชร์หลายร้อยครั้งบนเฟซบุ๊ก ที่นี่  นี่ และ นี่

ผู้ใช้งานบางส่วนเชื่อว่าภาพดังกล่าวเป็นภาพปลาหมึกยักษ์จากเหตุการณ์จริง

"ดีนะเกยตื้นที่บาหลี ถ้ามาเมืองไทยป่านนี้คงไม่เหลือซาก" ความคิดเห็นหนึ่งระบุ

"น้ำจิ้มซีฟู้ดพร้อม" อีกความคิดเห็นระบุ

การค้นหาภาพย้อนหลังในกูเกิล พบว่าภาพดังกล่าวถูกโพสต์ครั้งแรกบนบัญชีอินสตาแกรมของผู้ใช้งานชื่อ "best_of_ai_" ในวันที่ 2 มิถุนายน 2567 ก่อนที่ภาพดังกล่าวจะถูกแชร์พร้อมคำกล่าวอ้างเท็จอย่างแพร่หลายบนสื่อสังคมออนไลน์ (ลิงก์บันทึก)

ผู้ใช้งานดังกล่าวระบุว่าตัวเองเป็น "นักสร้างสรรค์งานดิจิทัล" ที่เน้นการ "เล่าเรื่องผ่าน AI" ด้วยการใช้เทคนิคทาง AI ในรูปแบบต่าง ๆ

ภาพปลาหมึกขนาดยักษ์มีชื่อผลงานว่า "การไว้อาลัยยักษ์ใต้มหาสมุทร" โดยเจ้าของภาพเขียนในคำบรรยายว่าเป็นนิยายภาพจากจินตนาการ

วิดีโอในโพสต์ดังกล่าวแสดงภาพชุดจำนวน 10 รูป ซึ่งเผยให้เห็นปลาหมึกยักษ์เกยตื้นและรายล้อมไปด้วยผู้คน โดยรูปทั้งหมดถูกสร้างด้วย AI

ด้านล่างคือการเปรียบเทียบภาพถ่ายหน้าจอระหว่างโพสต์เท็จ (ซ้าย) และภาพต้นฉบับในโพสต์อินสตาแกรม (ขวา):

บัญชีดังกล่าวมักโพสต์ภาพของสิ่งมีชีวิตใต้น้ำขนาดยักษ์ที่สร้างจาก AI อย่างสม่ำเสมอ เช่น ที่นี่ นี่ และ นี่ (ลิงก์บันทึก ที่นี่ นี่ และ นี่)

ภาพชุด "ปลาหมึกยักษ์" เผยให้เห็นองค์ประกอบที่มีลักษณะผิดปกติหลายจุด เช่น คนที่มีแขนขาเกินและไม่มีศีรษะ ซึ่งเป็นข้อผิดพลาดที่มักเกิดขึ้นในภาพที่สร้างด้วย AI

ข้อมูลจาก : AFP

เราพบปลาหมึกยักษ์ได้ง่ายแบบนี้จริงหรือ ?

ด้าน ผศ.ดุสิต เอื้ออำนวย หัวหน้าภาควิชาเทคโนโลยีการผลิตสัตว์และประมง คณะเทคโนโลยีการเกษตร สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง (สจล.) ให้ข้อมูลของการพบหมึกยักษ์ว่า จากรายงานที่พบและได้มีการบันทึกที่ผ่านมาพบว่า หมึกที่มีตัวใหญ่ที่สุดมีความยาวเพียง 12-13 เมตรเพียงเท่านั้น แต่ขนาดที่พบบ่อยที่สุดคือขนาด 7-8 เมตร ซึ่งหมึกในภาพที่พบเป็นหมึกน้ำลึก โดยปกติแล้วหมึกชนิดนี้จะอยู่ตามไหล่ทวีป ที่มีระดับน้ำลึกมากตั้งแต่ 200 - 300 เมตร และการที่จะพบหมึกเหล่านี้ได้ ส่วนใหญ่มักจะเป็นการพบหลังจากการตายตามธรรมชาติและลอยขึ้นมา ซึ่งโอกาสที่จะลอยมาเกยตื้นตามชายฝั่งก็ถือเป็นเรื่องที่ยาก เพราะระยะทางที่ไกล โดยที่ผ่านมาพบบริเวณประเทศญี่ปุ่น , นิวซีแลนด์ และออสเตรเลีย ซึ่งถูกพัดมาจากพายุหรือติดเครื่องมือประมงที่ทำการประมงในพื้นที่น้ำลึก และสภาพก็จะไม่สมบูรณ์อย่างในภาพ โดยส่วนใหญ่จะเป็นลักษณะที่ไม่สมบูรณ์

สำหรับหมึกที่นิยมบริโภคสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก ได้แก่ หมึกกล้วย และ หมึกกระดอง ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่ม Cephalopoda ที่พบได้ทั่วไปในน่านน้ำตื้นจนถึงระดับน้ำลึกปานกลาง และ หมึกยักษ์หรือหมึกสาย (Octopus) ซึ่งอยู่ในกลุ่มเดียวกัน แต่มีลักษณะเฉพาะ เช่น มีหนวดเพียง 8 เส้น และไม่มีแกนแข็งภายในลำตัว โดยขึ้นชื่อในด้านความฉลาดและการพรางตัว

ส่วนหมึกขนาดใหญ่ในภาพ ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่าเป็นหมึก 2 ชนิด คือ Giant Squid (ชื่อวิทยาศาสตร์: Architeuthis dux)  และ Colossal Squid (ชื่อวิทยาศาสตร์: Mesonychoteuthis hamiltoni) ที่ถือว่าเป็นกลุ่มหมึกที่ความยาวมากที่สุดในโลกเมื่อเทียบกับหมึกชนิดอื่น โดยทั้งสองชนิดนี้อาศัยอยู่ในน้ำลึกตั้งแต่ 200-300 เมตรขึ้นไป และเป็นหนึ่งในสัตว์ทะเลที่พบได้ยากในมหาสมุทร

ส่วนการที่ภาพดังกล่าวถือเป็นภาพปลอมนั้น  เนื่องจากหมึกที่เกยตื้นในปกติแล้ว มักจะมีสภาพไม่สมบูรณ์ และเมื่อหมึกตายลงก็จะถือเป็นอาหารอันโอชะของสัตว์ทะเลอื่น ๆ จึงเป็นเรื่องยากที่จะลอยมาเกยตื้นในลักษณะนี้

เราจะรู้ได้อย่างไรว่าภาพใดคือ AI

ผศ.ดร.รัชฎา คงคะจันทร์ สาขาวิทยาศาสตร์และนวัตกรรมข้อมูล วิทยาลัยสหวิทยาการ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ให้ข้อสังเกตว่าเหตุใดภาพนี้จึงถูกสร้างจาก AI โดยระบุว่า แม้ภาพรวมที่ AI สร้างจะดูโดยรวมแล้วไม่สะดุดตาทันที หรือเหมือนกับภาพจริง แต่หากสังเกตจะเห็นว่า คนในภาพมีองค์ประกอบที่ไม่ตรงกับความเป็นจริง มีขาที่เกิน หรือมีเงาขาที่เพิ่มขึ้นมา หรือคนที่มุงในภาพที่ต่างมองออกไปนอกทะเล ไม่ได้สนใจในหมึกหรือสิ่งที่ผิดปกติที่อยู่ตรงหน้า

คนที่เดินในภาพ ที่แม้จะอยู่ใกล้กับหมึกยักษ์ แต่กลับเดินเหมือนไม่สนใจ ซึ่งลักษณะเหล่านี้คือสิ่งผิดปกติของพฤติกรรมมนุษย์

สำหรับการสังเกตภาพที่ถูกสร้างจาก AI หรือไม่นั้น ควรสังเกตจากองค์ประกอบรอบ ๆ และหลักความเป็นจริง เช่น พฤติกรรมของมนุษย์ นอกจากนี้หากเป็นภาพที่ถูกสร้างจาก AI ส่วนใหญ่จะยังคงหลงเหลือสิ่งที่ผิดปกติอยู่ภายในภาพ และหากเป็นการสร้างภาพที่มีภาษา AI ส่วนใหญ่มักจะยังคงมีข้อผิดพลาดในการสร้างภาพเหล่านี้อยู่ เช่น ภาษาไม่ตรงกับความเป็นจริงเป็นต้น