ฝูงเป็ด 3,000 ตัวเดินเรียงแถวอย่างเป็นระเบียบ ก่อนก้าวขึ้นรถโรงเรียนเพื่อไปทำงานในทุ่งนา... ฟังดูเหมือนฉากในการ์ตูนน่ารักสักเรื่อง แต่นี่คือภาพจริงที่เกิดขึ้นทุกวันในนาแห่งหนึ่งของประเทศไทย แถมยังเป็นภาพที่ทำให้ชาวต่างชาติมากมายต้องอ้าปากค้างมาแล้ว!
เป็ดเหล่านี้ไม่ใช่เป็ดธรรมดา แต่เป็น "นักเรียน" ของโรงเรียนกินนอนสอนเป็ด หรือที่รู้จักกันในชื่อ Duck Academy ซึ่งมี ลุงสมนึก ชูศรี เกษตรกรวัย 70 ปีจากจังหวัดลพบุรี เป็นครูใหญ่ผู้คิดค้นวิธีการทำนาแบบไม่ใช้สารเคมีด้วยการฝึกเป็ดให้เป็นผู้ช่วย
ลุงสมนึกพัฒนาระบบการทำนาซึ่งผสมผสานการปลูกข้าว การเลี้ยงเป็ด และการปลูกผักหมุนเวียน โดยบทบาทสำคัญของเหล่าเป็ดผู้น่ารักในระบบนี้มีหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการช่วยกำจัดวัชพืชและแมลงศัตรูพืชในนาข้าว ช่วยพรวนดินด้วยการจิกคุ้ยเขี่ย และที่สำคัญ มูลของพวกมันยังเป็นปุ๋ยอินทรีย์ชั้นดีสำหรับต้นข้าวอีกต่างหาก ลุงใช้เวลาหลายปีในการฝึกฝนเป็ดให้ทำงานเป็นทีม ทั้งฝึกให้มันเดินเป็นแถว ขึ้นรถ และทำงานในนาอย่างเป็นระบบ ซึ่งวิธีการนี้ไม่เพียงช่วยควบคุมศัตรูพืชอย่างได้ผลเท่านั้น แต่ยังช่วยลดต้นทุนการผลิตและทำให้ได้ข้าวที่มีคุณภาพสูงขึ้น นอกจากนี้ ไข่เป็ดและเนื้อเป็ดก็ยังเป็นรายได้เสริมที่สำคัญมาก
เรื่องราวอันแสนจะน่าทึ่งนี้มาถึงหูของทีมงานบริษัท ป่าใหญ่ ครีเอชั่น ในปี พ.ศ. 2556 และผู้บริหารอย่าง สุริยนต์ จองลีพันธ์ (ผู้กำกับ) กับ ยุพา เพ็ชรฤทธิ์ (โปรดิวเซอร์) ก็เห็นศักยภาพของมันทันที จึงตัดสินใจจะทำสารคดีเพื่อบอกเล่าเรื่องราวของครูสมนึกกับเหล่าศิษย์สู่สายตาผู้ชม พวกเขาใช้เวลาถ่ายทำนานถึง 10 ปีเพื่อบันทึกพัฒนาการของวิธีการทำเกษตรอินทรีย์ของลุงสมนึก รวมถึงความสัมพันธ์แนบแน่นของเขากับฝูงเป็ดที่เขาฝึกฝน โดยมีเป้าหมายหลักคือการทำให้คนดูได้เห็นทางเลือกในการทำเกษตรที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ความสำคัญของภูมิปัญญาท้องถิ่น และการอยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างกลมกลืน
ปี พ.ศ. 2561 เป็นปีสำคัญของ Duck Academy เมื่อโครงการนี้ได้รับรางวัล Best ASEAN Project Pitch จากงาน Asian Side of the Doc ในกรุงเทพฯ ซึ่งการที่ทีมงานได้เข้าร่วมเวิร์กช็อปทำให้มีความเข้าใจการเล่าเรื่องเพื่อขายในตลาดนานาชาติมากขึ้น พวกเขาตัดสินใจวางโครงให้หนังเน้นการนำเสนอไปที่เรื่องของเกษตรกรและวิธีการฝึกสอนเป็ดเป็นหลัก เพื่อให้เรื่องราวสามารถสื่อสารกับคนดูวงกว้างได้ยิ่งกว่าเดิม และในปีเดียวกันนี้เอง Duck Academy ก็ได้รับการเผยแพร่ครั้งแรก ทางสถานีโทรทัศน์ NHK World ของญี่ปุ่น ซึ่งเป็นโอกาสใหญ่ให้ทีมงานได้เรียนรู้กระบวนการผลิตและตัดต่อระดับสากล หลังจากนั้น หนังก็เริ่มได้รับความสนใจจากสถานีโทรทัศน์และเทศกาลภาพยนตร์อีกหลายแห่งตามมา ในปี พ.ศ. 2562 ARTE สถานีโทรทัศน์ยักษ์ใหญ่ของฝรั่งเศสซื้อลิขสิทธิ์ไปเผยแพร่ในยุโรป ตามมาด้วยการซื้อของสถานีโทรทัศน์ในประเทศต่าง ๆ เช่น สวิตเซอร์แลนด์ เยอรมนี แคนาดา เม็กซิโก เกาหลีใต้ ไต้หวัน และสิงคโปร์
อย่างไรก็ตาม จุดพลิกผันที่ทำให้ Duck Academy กลายเป็นปรากฏการณ์ระดับโลกขึ้นมาจริง ๆ นั้นเกิดขึ้นในกลางปี พ.ศ. 2566 เมื่อมีการฉายแบบสตรีมมิ่งในญี่ปุ่นและกลายไปเป็นกระแสไวรัลชนิดที่ทั้งผู้กำกับและโปรดิวเซอร์ก็คาดไม่ถึง มีผู้เข้าชมตัวอย่างสารคดีถึง 7 ล้านครั้งในเวลาอันรวดเร็ว ผู้ชมชาวญี่ปุ่นพากันตื่นเต้นและตั้งคำถามมากมาย บางคนตั้งข้อสงสัยว่าความมหัศจรรย์ของสัตว์ปีกนับพัน ๆ ตัวที่เห็นนั่นเป็นเรื่องจริงหรือเปล่า บ้างแสดงความชื่นชมความใจดีของคนไทย และพากันอัศจรรย์ใจกับความฉลาดของเหล่าเป็ดตัวน้อย (ซึ่งกระแสความนิยมนี้ในญี่ปุ่นนี้เองที่ส่งผลให้หนังกลายมาเป็นที่สนใจของคนดูจำนวนมากในประเทศไทย)
กระแสคลั่งไคล้ Duck Academy ในญี่ปุ่นทำให้เกิดปรากฏการณ์ที่น่าสนใจหลายอย่างตามมา มีการจัดทัวร์พิเศษเพื่อพานักท่องเที่ยวชาวญี่ปุ่นมาเยี่ยมชมฟาร์มของลุงสมนึกโดยตรง ขณะที่ร้านอาหารหลายแห่งในญี่ปุ่นก็เริ่มนำเสนอเมนูพิเศษที่ใช้เป็ดและข้าวอินทรีย์เป็นวัตถุดิบหลัก (โดยอ้างอิงถึง Duck Academy) แถมยังมีการผลิตสินค้าที่ระลึกต่าง ๆ เช่น ตุ๊กตาเป็ด เสื้อยืด และแก้วน้ำลายเป็ดน้อย ซึ่งได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่แฟน ๆ ชาวญี่ปุ่น
สารคดีเรื่องนี้จึงเป็นตัวอย่างที่น่าสนใจของการเลือกจับประเด็นและการเล่าเรื่องที่มีความเป็นสากลจนสามารถเรียกร้องความสนใจจากผู้ชมวงกว้างได้ นับเป็นผลงานอีกชิ้นที่ให้แรงบันดาลใจและน่าศึกษาต่อยอดมากทีเดียว
▶ ติดตามสารคดี Duck Academy เรื่องราวของเป็ด 3,000 ตัว ที่เรียนรู้การเป็นผู้ปกป้องผืนนา ซึ่งเป็นนักเรียนของ "ครูสมนึก" ชาวนาทระนงที่ไม่ยอมพึ่งพาสารเคมี ไม่ว่าจะเป็นปุ๋ยหรือยาฆ่าหญ้าฆ่าแมลง เขาก่อตั้งโรงเรียนกินนอนสอนเป็ดที่มีเขาเป็นครูใหญ่ ฝึกฝนจนทำให้นักเรียนเป็ดช่วยงานได้อย่างน่าอัศจรรย์
รับชมได้ทาง www.VIPA.me หรือ VIPA Application
