ในอดีตนั้น เครื่องบินใบพัดที่มีสองเครื่องยนต์จะถูกจำกัดระยะไว้ที่ระยะห่างให้บินไปยังท่าอากาศยานที่ใกล้ที่สุดโดยใช้เวลาไม่เกิน 60 นาที ข้อห้ามนี้มีชื่อเรียกว่า “60-minute rule” หรือ “กฎ 60 นาที” ข้อห้ามดังกล่าวมีไว้เพื่อความปลอดภัยของเครื่องบิน เนื่องจากหากเครื่องยนต์เกิดเสียหายขึ้นมา เครื่องบินจะต้องสามารถบินไปลงจอดที่ท่าอากาศยานสำรองได้ภายใน 60 นาที ตัวเลขนี้มาจากระยะเวลาที่เครื่องบินในสมัยนั้นจะสามารถบินได้ด้วยเครื่องยนต์เพียงเครื่องเดียว

ภาพแสดงเส้นทางการบินระหว่างเครื่องบินที่เป็น ETOPS และเครื่องบินที่ไม่ใช่ ETOPS

ด้วยกฎ 60 นาทีนี้เอง ทำให้หากต้องการที่จะบินไปยังสถานที่ที่ระหว่างทางไม่มีสนามบินอยู่ในระยะ 60 นาทีเลย เครื่องบินจำเป็นจะต้องบินอ้อมไปในทิศทางที่มีท่าอากาศยานใกล้เคียงเพื่อให้อยู่ในระยะ 60 นาทีของท่าอากาศยานที่ใกล้ที่สุด

ในปัจจุบัน “ETOPS” หรือ “Extended-range Twin-engine Operations Performance Standards” ทำให้เครื่องบินนั้นสามารถบินได้ไกลขึ้นโดยที่ไม่ต้องอยู่ในระยะ 60 นาทีของท่าอากาศยานใกล้เคียง เป็นเหตุให้เครื่องบินสองเครื่องยนต์ในปัจจุบันสามารถบินข้ามมหาสมุทรได้

แบบพิมพ์เขียวของเครื่องบิน McDonnell Douglas DC-10-30

จะสังเกตได้ว่าในยุคเครื่องบินเจ็ตเริ่มแรกนั้น ส่วนใหญ่แล้ว จะเป็นแบบ 4 เครื่องยนต์เสมอ เนื่องจากกฎ 60 นาที นั้นบังคับใช้แค่กับเครื่องบินที่มี 2 และ 3 เครื่องยนต์เท่านั้น เครื่องบิน 4 เครื่องยนต์จึงถูกนำไปใช้ในการบินระยะไกล เช่น การบินข้ามมหาสมุทร

ต่อมา กฎ 60 นาทีนั้นถูกยกเลิกสำหรับเครื่องบิน 3 เครื่องยนต์ ทำให้มีการพัฒนาเครื่องบินเจ็ตสำหรับการบินพาณิชย์ขึ้นมา ยกตัวอย่างเช่น Lockheed L-1011 Tristar และ DC-10

ในช่วงปลายทศวรรษ 1970 เป็นต้นมา เครื่องบิน 3 และ 4 เครื่องยนต์นั้นถูกใช้สำหรับการบินระยะไกลมาโดยตลอด แม้เครื่องบิน 2 เครื่องยนต์บางลำจะมีระยะบินมากพอในการบินระยะไกลหรือบินข้ามมหาสมุทร แต่ก็ถูกห้ามโดยกฎ 60 นาที ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัยเป็นหลัก

ภาพแสดงเส้นทางการบินของเครื่องบิน Airbus A330 ขณะกำลังบินข้ามมหาสมุทรแอตแลนติก

อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันเครื่องบินพาณิชย์มีเครื่องยนต์ที่เสถียรและปลอดภัยกว่าเดิมมาก นอกจากนี้เอง เครื่องยนต์สมัยใหม่มีประสิทธิภาพสูงกว่าเดิม ทำให้เครื่องบิน 2 เครื่องยนต์ในปัจจุบันมีระยะเทียบเท่ากับหรือไกลกว่าเครื่องบิน 4 เครื่องยนต์ในอดีตเสียอีก กฎ 60 นาทีจึงเริ่มมีความสำคัญทางด้านความปลอดภัยน้อยลงเรื่อย ๆ และค่อย ๆ กลายเป็นอุปสรรคในด้านการดำเนินธุรกิจแทน

ต่อมาจึงเริ่มมีการแก้กฎ 60 นาทีใหม่ เช่น การแก้เป็นกฎ 90 นาที สำหรับเครื่องบินเจ็ตสองเครื่องยนต์ เครื่องบินลำแรกที่ได้รับการอนุญาตให้ใช้กฎ 90 นาที คือ Airbus A300 ซึ่งมี 2 เครื่องยนต์ นับเป็นเครื่องบิน 2 เครื่องยนต์ลำแรกที่ได้รับอนุญาตให้บินข้ามมหาสมุทรได้

กฎ 90 นาที ที่ถูกขยายมาจากกฎ 60 นาที นั้นเรียกว่า “ETOPS-90” หรือ “Extended-range Twin-engine Operations Performance Standards - 90 minutes”

เครื่องบินจะได้รับการอนุญาตให้บินภายใต้ ETOPS ก็ต่อเมื่อเครื่องบินลำดังกล่าวสามารถสาธิตความน่าเชื่อถือและความเสถียรของเครื่องยนต์ได้มากเพียงพอ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง อัตราการเสียของเครื่องยนต์ที่ต่ำมากพอ

ภาพเปรียบเทียบระหว่างเที่ยวบินตรง (Direct) กับเที่ยวบินที่มีการพักระหว่างทาง (Stop Over)

ต่อมา ETOPS-90 ได้ถูกขยายเป็น ETOPS-120 หรือกฎ 120 นาที และ ETOPS-180 หรือกฎ 180 นาที โดยที่กฎ 180 นาที นั้นครอบคลุมมากกว่า 95% ของน่านฟ้าโลกแล้ว การได้มาซึ่ง ETOPS-120 นั้น เครื่องยนต์จะต้องมีอัตราการเสียน้อยกว่า 1 ครั้งต่อ 20,000 ชั่วโมงบิน ส่วน ETOPS-180 นั้นจะต้องมีอัตราการเสียของเครื่องยนต์ต่ำกว่า 1 ครั้งต่อ 50,000 ชั่วโมงบิน นอกจากนี้ การได้มาซึ่ง ETOPS-180 นั้น เครื่องบินจะต้องมีสถานะ ETOPS-120 มาอย่างน้อย 1 ปี

เกินกว่า ETOPS-180 นั้นคือการอนุญาตให้เครื่องบินสามารถบินได้ไกลเท่าใดก็ได้ตามระยะการบินจริงของเครื่อง โดย Airbus A330 เป็นเครื่องบินลำแรกที่ได้รับอนุญาตให้บินไกลกว่าการรับรอง ETOPS-180 ซึ่งรับรองไว้ที่ ETOPS-240

ปัจจุบัน ETOPS ที่สูงที่สุดคือ ETOPS-370 ซึ่งรับรองให้กับเครื่องบิน Airbus A350 XWB ทำให้เครื่องบินลำดังกล่าวสามารถบินไปที่ใดก็ได้ในโลกเป็นเส้นตรง (ยกเว้นขั้วโลกใต้) เนื่องจากสำหรับกฎ 370 นาที นั้น Airbus A350 XWB สามารถบินไปยังท่าอากาศยานใกล้เคียงจากที่ใดก็ได้ในโลกภายใน 370 นาที ยกเว้นจากขั้วโลกใต้

เพราะ ETOPS นี่เอง ทำให้เครื่องบิน 3 หรือ 4 เครื่องยนต์นั้นค่อย ๆ หายไป และถูกแทนที่โดยเครื่องบิน 2 เครื่องยนต์ที่มีระยะและประสิทธิภาพเทียบเท่าหรือมากกว่านั่นเอง

เรียบเรียงโดย : โชติทิวัตถ์ จิตต์ประสงค์

🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

รู้จัก ETOPS เหตุผลที่เรามี “เที่ยวบินข้ามมหาสมุทร” มากขึ้น