พริก เครื่องเทศรสชาติเผ็ดร้อนที่อยู่คู่ครัวไทย ไม่ว่าเมนูไหน ๆ ก็มักจะเห็นพริกเป็นส่วนประกอบ แต่แท้จริงแล้วพริกนั้นไม่ใช่พืชท้องถิ่นของไทย หรือในแถบเอเชียอาคเนย์ แล้วพริกมีต้นกำเนิดมาจากไหน ทำไมพริกถึงเผ็ด แล้วพริกเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันของคนไทยได้อย่างไร

ถึงพริกจะอยู่คู่ครัวไทย แต่แท้จริงแล้วพริกนั้นเป็นพืชที่มีต้นกำเนิดมาจากทางอเมริกากลาง จากการศึกษาทางประวัติศาสตร์พบว่ามนุษย์บริโภคพริกและนำมาปรุงอาหารตั้งแต่เมื่อ 7,500 ปีก่อนคริสตกาล ซึ่งทำให้พริกเป็นหนึ่งในพืชเกษตรกรรมจำพวกแรก ๆ ที่ถูกปลูกโดยมนุษย์ที่อาศัยอยู่ในทวีปอเมริกา

พริกเพิ่งถูกกระจายไปทั่วโลกผ่านการค้าในช่วงหลังยุคโคลัมบัส และกระจายเข้ามาถึงภูมิภาคเอเชียผ่านการค้าขายในช่วงศตวรรษที่ 16 ผู้คนทั่วทุกมุมโลกชื่นชอบรสชาติเผ็ดร้อนเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว พริกจึงกลายเป็นส่วนหนึ่งของอาหารในทุกภูมิภาคอย่างรวดเร็ว ทั้งในยุโรป เอเชีย และแอฟริกา

ภาพพริก Ghost Pepper (สีแดง) หนึ่งในพริกที่เผ็ดที่สุดในโลก กับพริกขี้หนูเขียว (สีเขียว)

สิ่งที่ทำให้พริกนั้นมีรสชาติที่เผ็ดร้อนนั้นเกิดมาจากสารแคปไซซิน (Capsaicin) ซึ่งอยู่ภายในผลของพริก เรื่องน่าประหลาดคือทำไมพริกจึงวิวัฒนาการให้ตัวของมันเองนั้นผลิตสารชนิดนี้ขึ้นมา แตกต่างจากพืชชนิดอื่น การคาดการณ์จากนักวิทยาศาสตร์คือ พริกอาศัยสัตว์ปีกเป็นตัวช่วยกระจายเมล็ด พริกจึงวิวัฒนาการให้ผลของมันมีลักษณะที่โดดเด่น มีผลสีแดง ฉูดฉาด ดึงดูดสัตว์จำพวกนก แต่พริกนั้นไม่ต้องการที่จะถูกกินโดยสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมจำพวกเคี้ยวเอื้อง เนื่องจากระบบย่อยอาหารของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมนั้นมีความซับซ้อนสูงและทำลายเมล็ดของพริก ทำให้เมล็ดไม่สามารถเติบโตได้หลังจากถูกขับถ่ายเหมือนกับนก พริกจึงวิวัฒนาการให้ตัวของมันผลิตสารแคปไซซินขึ้นมาเพื่อให้จับกับตัวรับสัญญาณ TRPV1 บนผิวเซลล์ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เมื่อสารแคปไซซินไปจับกับตัวรับนี้ มันจะกระตุ้นระบบประสาทเกิดความรู้สึกแสบร้อน ลดโอกาสการถูกกินโดยสัตว์เคี้ยวเอื้องที่จะมากินมัน

อีกทั้งมีการศึกษาและพบว่าสารแคปไซซินในพริกนี้ยังสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อราในกลุ่ม Fusarium ซึ่งจะขัดขวางการงอกของเมล็ด สารแคปไซซินในพริกจึงมีคุณสมบัติในการขัดขวางและยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อรา ลดจำนวนการสูญเสียของเมล็ดที่ถูกเชื้อราทำลายและเพิ่มโอกาสการงอกของเมล็ด จึงเชื่อว่ามีความเป็นไปได้ที่พริกอาจจะวิวัฒนาการตัวของมันเองให้ผลิตสารแคปไซซินด้วยสาเหตุนี้ร่วมด้วย

Chili

ถึงแม้พริกจะวิวัฒนาการตัวเองให้มีรสชาติที่เผ็ดร้อนเพื่อป้องกันตัวเองจากการถูกกินโดยสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม แต่ว่ามนุษย์กลับชื่นชอบความเผ็ดร้อนที่ได้จากผลพริกจนเกิดการขยายพันธุ์พริกอย่างหลากหลายครอบคลุมพื้นที่ทั่วทุกมุมโลก จนกลายเป็นว่าจากสารที่ป้องกันตัวเองจากการถูกกินกลายเป็นสารที่ทำให้มันถูกกินมากกว่าเดิม

ภาพวาดพริกจาก Seikei Zusetsu สารานุกรมของญี่ปุ่น

ถึงแม้ว่าพริกจะเพิ่งถูกกระจายไปยังทั่วทุกมุมโลกในช่วงหลังจากศตวรรษที่ 16 แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าผู้คนก่อนหน้านี้ไม่ได้รับประทานอาหารที่มีรสชาติเผ็ดร้อน ชาวเอเชียนั้นชื่นชอบในรสชาติเผ็ดร้อนเป็นทุนเดิม จะเห็นได้จากเมนูอาหารต่าง ๆ มีการผสมของเครื่องเทศต่าง ๆ ที่ให้รสชาติเผ็ดร้อน อย่าง พริกไทย (Black pepper) หมาล่า (Sichuan pepper) ขิง ข่า ตะไคร้ ลูกผักชี ยี่หร่า ผงกะหรี่ ฯลฯ ในอาหารไทย เครื่องแกงทั้งหลายกต่างมีส่วนผสมของเครื่องเทศต่าง ๆ มากมายที่ให้รสชาติที่เผ็ดร้อน ไม่แพ้รสชาติที่เผ็ดร้อนที่ได้จากพริก หมาล่าก็เป็นอีกเครื่องเทศหนึ่งที่ให้รสชาติเผ็ดร้อน ซึ่งหมาล่านั้นเป็นพืชในวงศ์ส้มที่มีต้นกำเนิดอยู่ภายในประเทศจีน ดังนั้นจะเห็นได้ว่าแท้จริงแล้วมนุษย์ไม่ว่าจะอยู่ในพื้นที่ไหน ๆ ก็ย่อมมีความชื่นชอบในรสชาติเผ็ดร้อนอยู่กันเป็นธรรมดา เมื่อพริกเดินทางออกจากอเมริกามาสู่เอเชีย พริกจึงกลายเป็นเครื่องเทศที่ได้รับความนิยมอย่างรวดเร็ว มีการปลูกกระจายพันธุ์และคัดเลือกสายพันธุ์ให้มีลักษณะโดดเด่นและรสชาติตามที่ชื่นชอบ ทั้ง พริกชี้ฟ้า พริกขี้หนู พริกเสฉวน

เรียบเรียงโดย : จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร : ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์

🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ที่มาข้อมูล : en.wikipedia, en.wikipedia, en.wikipedia

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

“พริก” ทำไม ? จึง “เผ็ด” แล้วพริกมีต้นกำเนิดมาจากที่ไหน