“การจราจรทางอากาศ” ของอากาศยานนั้นถูกควบคุม โดยเจ้าหน้าที่ควบคุมการจราจรทางอากาศหรือที่รู้จักกันในชื่อ ATC (Air Traffic Controller) อย่างไรก็ตาม ทราบหรือไม่ว่า ATC นั้นมีการแบ่งหน้าที่กันอย่างชัดเจน และเจ้าหน้าที่ควบคุมการจราจรทางอากาศหนึ่งคนไม่ได้ควบคุมการจราจรของเครื่องบินลำใดลำหนึ่งตั้งแต่ขึ้นบินจนถึงการลงจอด หากแต่เป็นการควบคุมโดยเจ้าหน้าที่หลายคนและหอควบคุมหลายแห่ง

ภาพแสดงหอบังคับการบินภายในท่าอากาศยาน

เจ้าหน้าที่ ATC ที่ทุกคนน่าจะคุ้นเคยที่สุดคือเจ้าหน้าที่ ATC ที่ทำงานบนหอบังคับการบิน (Control Tower) ในท่าอากาศยาน ท่าอากาศยานหนึ่งแห่งจะต้องมีหอบังคับการบินอย่างน้อยหนึ่งหอ ในท่าอากาศยานที่มีการจราจรหนาแน่นอาจมีหอบังคับการบินหลายหอก็ได้

ภาพแสดงภายในของหอบังคับการบินในท่าอากาศยาน

ในหอบังคับการบิน เจ้าหน้าที่แต่ละคนจะมีหน้าที่หลักของตัวเองที่แตกต่างกัน หน้าที่แรกคือสิ่งที่เรียกว่า “Ground Control”

Ground Control มีหน้าที่ในการควบคุมอากาศยานที่อยู่บนพื้นของท่าอากาศยานทั้งหมด เช่น ทางวิ่งเครื่องบิน (Taxiways) และรันเวย์ที่ไม่ได้ถูกใช้งานอยู่ ยกเว้นพื้นที่จำเพาะของสายการบิน นอกจากนี้ หน้าที่ของ Ground Control ยังมีการควบคุมดูแลยานพาหนะทั้งหมดบนพื้นดินอีกด้วย การเคลื่อนไหวใดของอากาศยานหรือยานพาหนะจำเป็นต้องได้รับการอนุญาตจาก Ground Control

หน้าที่ที่สองของ ATC คือ “Local Control” ซึ่งมีหน้าที่ดูแลการขึ้นบินและการลงจอดของอากาศยาน Local Control จะสื่อสารกับ Ground Control ตลอดเวลาเพื่อยืนยันว่ารันเวย์นั้นสามารถลงจอดได้ และไม่มียานพาหนะหรือเครื่องบินลำอื่นอยู่บนรันเวย์

หน้าที่ที่สาม คือ “Clearance Delivery” ซึ่งมีหน้าที่ในการอนุญาตแผนการบิน (Flight Plan) ของแต่ละเที่ยวบิน ทุกเที่ยวบินก่อนที่จะออกจาก Gate ได้จะต้องได้รับการอนุมัติแผนการบินจาก Clearance Delivery ก่อน ในท่าอากาศยานที่มีความหนาแน่นสูง Clearance Delivery มักจะเป็นระบบอัตโนมัติ

ภาพแสดงศูนย์ควบคุมการจราจรทางอากาศ (TRACON)

“TRACON” หรือ “Terminal Radar Approach Control” มีหน้าที่ควบคุมการจราจรทางอากาศของน่านฟ้า ครอบคลุมท่าอากาศยานหลายท่าเพื่อควบคุมการ “Approach” หรือการบินไปยังท่าอากาศยานเป้าหมายของแต่ละเที่ยวบิน การมี TRACON ทำให้การควบคุมการจราจรทางอากาศโดยรวมมีศูนย์รวม และไม่ขึ้นอยู่กับแต่ละหอควบคุมการบินของแต่ละท่าอากาศยาน

เมื่อเครื่องบินเข้าสู่ขั้นตอน Approach หรือการเตรียมการลงจอด เครื่องบินดังกล่าวจะติดต่อ Tower หรือหอควบคุมการบินเพื่อขออนุญาตลงจอด

ภาพแสดงศูนย์ควบคุมการจราจรทางอากาศ (ACC)

นอกจาก TRACON แล้วยังมี Area Control Center หรือ ACC ที่ทำหน้าที่คล้ายคลึงกับ TRACON อย่างไรก็ตาม ACC นั้นจะดูแลเครื่องบินที่มีเพดานบินสูงหรืออยู่ในช่วง “Cruise Phase” ในขณะที่ TRACON นั้นมักจะดูแลเครื่องบินที่กำลังจะลงจอด ดังนั้น TRACON จึงมักจะถูกเรียกว่า “Approach” นอกจากนี้ ACC มักจะดูแลน่านฟ้าขนาดใหญ่ ในขณะที่ TRACON นั้นมักจะดูแลน่านฟ้าบริเวณท่าอากาศยานหลายท่าอากาศยานมากกว่า

เมื่ออากาศยานออกนอกพื้นที่ที่ ACC นั้น ๆ รับผิดชอบ การดูแลจะถูกส่งต่อไปให้ ACC ต่อ ๆ ไปที่เครื่องบินจะบินผ่าน ในกรุงเทพฯ นั้น ACC ผู้รับผิดชอบน่านฟ้าบริเวณภาคกลางนั้นคือ “Bangkok ACC” รหัส VTBB

ดังนั้นขั้นตอนการสื่อสารระหว่างเครื่องบินและผู้ควบคุมการจราจรทางอากาศมักจะเป็นดังนี้

- เครื่องบินติดต่อ Clearance and Delivery เพื่อการอนุมัติแผนการบิน
- เครื่องบินติดต่อ Ground Control เพื่อขออนุญาต Push-back และ Taxi
- เมื่อถึงรันเวย์ เครื่องบินติดต่อ Tower เพื่อขออนุญาตขึ้นบิน
- เมื่อขึ้นบิน เครื่องบินติดต่อ Area Control (ACC) หรือ TRACON เพื่อขอเพดานบินและ Vector สำหรับแผนการบินของตน
- เมื่อใกล้ถึงท่าอากาศยาน เครื่องบินจะติดต่อกับ Approach (TRACON) เพื่อนำทางเครื่องบินไปสู่ท่าอากาศยานเป้าหมายและเตรียมการลงจอด
- เมื่อใกล้ลงจอด เครื่องบินจะติดต่อกับ Tower เพื่อขออนุญาตลงจอด
- หลังการลงจอด เครื่องบินจะติดต่อกับ Ground Control เพื่อ Taxi ไปที่ Gate

จะเห็นได้ว่าแต่ละขั้นตอนการบินนั้นมีการติดต่อกับ ATC ที่แตกต่างกันอยู่ตลอดเวลา และการควบคุมทั้งหมดไม่ได้อยู่ที่ Tower ตลอดเวลา

เรียบเรียงโดย : โชติทิวัตถ์ จิตต์ประสงค์

🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

รู้จัก “ศูนย์ควบคุมการจราจรทางอากาศ” แต่ละชนิด แตกต่างกันอย่างไร