จากอดีตถึงปัจจุบัน กฎหมายสุราและข้อห้ามเรื่องเวลาบริโภค

"สุรา" อดีตส่งเสริม-ปัจจุบันจำกัด

ประวัติศาสตร์การควบคุมสุรา การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในประเทศไทย มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยในสมัยสุโขทัย การผลิตสุราเป็นแหล่งรายได้สำคัญของรัฐผ่านระบบส่วยและอากรสุรา ในสมัยกรุงศรีอยุธยา การเก็บอากรสุราถูกนำมาใช้จากผู้ผลิตและผู้ขาย และในสมัยพระนารายณ์มีการกำหนดพิกัดอากรสุรา แต่ยังมีข้อจำกัดในการจัดเก็บ ทำให้เกิดระบบ "เจ้าอากรนายอากร" ที่ให้เอกชนประมูลสิทธิผูกขาดการเก็บภาษีสุราเป็นรายปี

ในสมัยรัชกาลที่ 1 มีการสร้างโรงงานสุราบางยี่ขัน ซึ่งเป็นโรงกลั่นสุราของรัฐบาลแห่งแรก และนับตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 2 เป็นต้นมา การเก็บอากรสุรากลายเป็นรายได้สำคัญของประเทศ ในสมัยรัชกาลที่ 5 การส่งเสริมอบายมุขเป็นนโยบายหลักเพื่อสร้างรายได้แผ่นดินและดึงแรงงานกุลีจีนไว้ในไทย ไม่ให้ย้ายไปสิงคโปร์ รัฐบาลจึงอนุญาตให้กุลีจีนบริโภคสุราได้อย่างเสรี อย่างไรก็ตาม ได้มีการควบคุมการผลิตโดยรัฐเป็นผู้อนุญาตให้เอกชนดำเนินการผ่านระบบสัมปทาน ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยรัฐ

ในปี พ.ศ. 2452 (ปลายรัชกาลที่ 6) รัฐบาลเริ่มยกเลิกสิทธิผูกขาดนายอากร และรัฐเป็นผู้จัดเก็บภาษีสุราเอง เนื่องจากนายอากรไม่ส่งเงินให้รัฐตามที่ประมูลได้ ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 7 กรมสรรพสามิตเริ่มผลิตสุราที่โรงงานบางยี่ขัน และยอดจำหน่ายเพิ่มขึ้นเฉลี่ยร้อยละ 9 ต่อปี

แม้ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 การบริโภคสุราในไทยไม่ได้ลดลง สุราแม่โขง ซึ่งกรมสรรพสามิตเริ่มผลิตในปี พ.ศ. 2484 กลายเป็นที่ต้องการของประชาชน ต่อมาในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม มีการออกกฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อย่างเข้มงวดมากขึ้น โดยกำหนดมาตรฐานในการผลิตสุราและจำกัดสิทธิในการจำหน่าย

ในช่วงทศวรรษ 2520-2530 มีการรณรงค์ให้ลดการบริโภคแอลกอฮอล์เพื่อลดปัญหาสังคม และในปี พ.ศ.2535 ได้มีการออก พ.ร.บ.สุรา พ.ศ.2535 ซึ่งเป็นกฎหมายหลักในการควบคุมการผลิตและจำหน่ายสุราในประเทศไทย ก่อนจะพัฒนาไปสู่ พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 ที่มีมาตรการควบคุมที่เข้มงวดมากขึ้น

มาตรการควบคุมแอลกอฮอล์ภายใต้กฎหมายปัจจุบันในปี พ.ศ.2551 ประเทศไทยประกาศใช้ พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 โดยมีมาตรการสำคัญ เช่น ห้ามขายแอลกอฮอล์ในเวลาที่กำหนด ห้ามโฆษณา และจำกัดพื้นที่จำหน่าย

หนึ่งในข้อกำหนดสำคัญของ พ.ร.บ. นี้ คือ การห้ามจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในช่วงเวลา ได้แก่

• 11.00 - 14.00 น.
• 17.00 - 24.00 น.

เหตุผลที่ต้องกำหนดเวลาห้ามจำหน่าย

การกำหนดช่วงเวลาห้ามจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไม่ได้เกิดขึ้นโดยไม่มีเหตุผล แต่เป็นมาตรการที่อ้างอิงจากหลักฐานทางวิชาการและแนวปฏิบัติในระดับสากล ซึ่งพบว่าการจำกัดช่วงเวลาจำหน่ายสามารถช่วยลดปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้อย่างมีนัยสำคัญ 

• ลดอุบัติเหตุและการสูญเสียจากอิทธิพลของแอลกอฮอล์

ช่วงเวลาที่ห้ามจำหน่ายสอดคล้องกับ ช่วงเวลาที่มีความเสี่ยงต่ออุบัติเหตุทางถนนสูง โดยเฉพาะช่วงเย็นถึงค่ำ (17.00-24.00 น.) ซึ่งเป็นเวลาที่คนเดินทางกลับจากที่ทำงานและเริ่มเข้าสู่ช่วงสังสรรค์ ในขณะที่ช่วงกลางวัน (11.00-14.00 น.) เป็นช่วงพักกลางวันของพนักงานและนักศึกษา หากสามารถลดโอกาสการดื่มในช่วงนี้ได้ จะช่วยลดปัญหาอุบัติเหตุและการเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องกับแอลกอฮอล์

• ลดโอกาสการดื่มในกลุ่มนักเรียนและนักศึกษา

ผลการวิจัยพบว่า การจำกัดเวลาจำหน่ายช่วยลดโอกาสที่เยาวชนจะเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยเฉพาะในช่วงกลางวัน ซึ่งเป็นเวลาที่นักเรียน นักศึกษา และวัยทำงานออกมารับประทานอาหาร หากอนุญาตให้มีการจำหน่ายอย่างเสรี อาจทำให้เกิดการดื่มแอลกอฮอล์ในช่วงเวลาที่ไม่เหมาะสม

นอกจากนี้ยังมีข้อมูลจากเว็บไซต์สุราไทยว่า ในประกาศคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 253 พบว่ามีการจำกัดเวลาขายสุรา เนื่องจากข้าราชการในสมัยนั้น นิยมไปนั่งดื่มสุราสังสรรค์กันตั้งแต่มื้อกลางวัน แล้วก็ติดลมไปจนบ่ายคล้อย ไม่เป็นอันทำงานทำการ เพื่อป้องกันข้าราชการเถลไถล จึงออกประกาศของคณะปฏิวัติดังกล่าว โดยในข้อ 2 วรรคหนึ่ง ระบุว่า…

ห้ามมิให้ผู้ได้รับอนุญาตขายสุราประเภทที่ 3 ถึงประเภทที่ 6 ตามความในกฎหมายว่าด้วยสุรา หรือบุคคลใดซึ่งกระทำการเพื่อประโยชน์ของผู้ได้รับใบอนุญาตขายสุราดังกล่าว จำหน่ายสุราทุกชนิดในเวลาอื่น นอกจากตั้งแต่เวลา 11.00 นาฬิกา ถึงเวลา 14.00 นาฬิกา และตั้งแต่เวลา 17.00 นาฬิกา ถึงเวลา 24.00 นาฬิกา เว้นแต่ได้รับใบอนุญาตจากอธิบดีกรมตำรวจสำหรับนครหลวงกรุงเทพธนบุรี หรือผู้ว่าราชการจังหวัดสำหรับจังหวัดอื่น

 ต่อมาแม้จะมีการตรากฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 นำการอนุญาตขายสุราประเภทที่ 3-6 ออกไป ให้เหลือเพียงแค่ประเภทที่ 1 และ 2 และยังมีการปรับปรุงรายละเอียดต่าง ๆ เพื่อให้เข้ากับยุคสมัย แต่เรื่องของการจำกัดเวลาทั้ง 2 ช่วง ยังคงถูกนำมาใช้บังคับอยู่

• ป้องกันการบริโภคแบบต่อเนื่องและเร่งให้เกิดภาวะมึนเมา

การกำหนดช่วงเวลาห้ามจำหน่าย ช่วยป้องกันพฤติกรรมการดื่มต่อเนื่องยาวนาน ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะมึนเมารุนแรงและพฤติกรรมเสี่ยง เช่น การทะเลาะวิวาท อาชญากรรม และการล่วงละเมิดทางเพศ

• ลดอิทธิพลของแอลกอฮอล์ต่อการทำงานและการเรียน

ช่วงเวลาห้ามจำหน่ายในตอนกลางวัน (11.00-14.00 น.) มีเป้าหมายเพื่อลดการบริโภคแอลกอฮอล์ในกลุ่มคนทำงานและนักศึกษา เพื่อให้สามารถปฏิบัติหน้าที่และเรียนหนังสือได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากอนุญาตให้ซื้อได้อย่างเสรีในช่วงกลางวัน อาจทำให้บางคนเลือกดื่มระหว่างเวลางาน ส่งผลต่อประสิทธิภาพการทำงาน

• สร้างวินัยในการบริโภคและลดการเข้าถึงสุรา

การจำกัดเวลาจำหน่าย ช่วยให้ประชาชนมีพฤติกรรมการบริโภคที่เป็นระบบมากขึ้น ไม่สามารถซื้อได้ตลอดเวลา ซึ่งแตกต่างจากประเทศที่ไม่มีการกำหนดเวลาห้ามจำหน่าย พบว่าประชาชนมีแนวโน้มดื่มมากขึ้นและส่งผลเสียต่อสุขภาพในระยะยาว

ผลที่ได้จากมาตรการควบคุมเวลา หลังการบังคับใช้พบว่า อัตราอุบัติเหตุจากแอลกอฮอล์ลดลง โดยเฉพาะในช่วงเวลากลางวันและเย็น, การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในที่สาธารณะลดลง เนื่องจากไม่สามารถซื้อสุราได้อย่างเสรี และประชาชนเริ่มเข้าใจและยอมรับมาตรการนี้มากขึ้น

แต่อย่างไรก็ตาม ยังคงมีข้อถกเถียง โดยเฉพาะภาคธุรกิจที่เห็นว่า ข้อจำกัดนี้ส่งผลกระทบต่อรายได้ของร้านค้า ร้านอาหาร และสถานบันเทิง ขณะที่บางคนมองว่า เป็นการละเมิดสิทธิของผู้บริโภค นอกจากนี้ ยังมีการตั้งคำถามว่ามาตรการดังกล่าว มีประสิทธิภาพจริงหรือไม่ เนื่องจากในทางปฏิบัติยังพบว่ามีร้านค้าบางแห่งฝ่าฝืนกฎหมาย และผู้บริโภคบางส่วนหันไปซื้อจากช่องทางอื่น เช่น ตลาดมืด

แหล่งที่มา : องค์การอนามัยโลก (WHO), ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา (ศวส.), สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), หนังสือ "1 ทศวรรษ พระราชบัญญัติควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551", พ.ร.บ.สุรา 2535, พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ 2551

อ่านข่าวอื่น : 

หุ้นร่วงหนัก! ทรัมป์แถลงสภาฯ ยืนยันขึ้นภาษี ตัดงบ จุดยืนยูเครน

Air Show ยิ่งใหญ่เหนือน่านฟ้าดอนเมือง 5-8 มี.ค.

ปรับเกณฑ์ขายเหล้าวันพระใหญ่ ผู้ประกอบการตอบรับชี้ลดข้อจำกัดด้านท่องเที่ยว

มติบอร์ดแอลกอฮอล์ "ผ่อนปรน" ขายเหล้าวันพระใหญ่บางพื้นที่