ใช้เวลามากกว่า 10 ปี นับตั้งแต่คณะกรรมการมรดกโลกได้บรรจุรายชื่อ วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จ.นครศรีธรรมราช "ในบัญชีเบื้องต้น" เมื่อปี 2555 เพื่อจัดทำเอกสารการนำเสนอขอขึ้นทะเบียนมรดกโลก ไปยังศูนย์มรดกโลก ณ กรุงปารีส ฝรั่งเศส ล่าสุดเมื่อวันที่ 28 ม.ค.2568 ครม. ในรัฐบาล น.ส.แพทองธาร ชินวัตร ไฟเขียวเอกสารนำเสนอฉบับสมบูรณ์ เพื่อขอรับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก แล้ว
กระทรวงวัฒนธรรม ได้มอบหมายกรมศิลปากร ให้คำปรึกษาแนะนำการปรับปรุงเอกสารนำเสนอขอขึ้นทะเบียนมรดกโลก ของแหล่งวัดพระมหาธาตุฯ ในการปรับเปลี่ยนและเลือกเฟ้นคุณค่าโดดเด่นระดับสากล ซึ่งได้มีการส่งร่างเอกสารไปขอรับการตรวจสอบความถูกต้องของรูปแบบและความครบถ้วนของเอกสารจากศูนย์มรดกโลก เมื่อเดือน ก.ย.2567 ซึ่งแหล่งวัดพระมหาธาตุฯ มีคุณสมบัติสอดคล้องกับเกณฑ์ของมรดกโลก 2 ข้อ ได้แก่ เกณฑ์ที่ 2 และ ข้อที่ 6
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
อ่านข่าว : เปิดเหตุผลความล่าช้า กว่า วัดพระมหาธาตุฯ" จะถูกเสนอเป็น "มรดกโลก"
รู้จัก วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จ.นครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุ เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดวรมหาวิหาร ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลนครศรีธรรมราช ต.ในเมือง จ.นครศรีธรรมราช อยู่ในเขตกําแพงเมืองโบราณ มีถนนราชดําเนินผ่านหน้าวัด พระอารามแห่งนี้เดิมเรียกว่า "วัดพระบรมธาตุ" ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น "วัดพระมหาธาตุ" แต่คนคอนส่วนใหญ่ยังคงเรียก "วัดพระธาตุ" ภายในวัดมีปูชนียสถานสำคัญ รอบวัดรายล้อมไปด้วยวัด เช่น วัดมังคุด, วัดสระเรียง
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุ มีซุ้มประตูทางเข้าทั้งด้านหน้าและด้านหลังวัด พื้นที่ของวัดเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีกำแพงอิฐล้อมรอบ วัดแบ่งเป็นสองเขต คือ "เขตพุทธาวาส" หมายถึง พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์สำหรับการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา และ "เขตสังฆาวาส" หมายถึง ที่พักและจำพรรษาของสงฆ์
เขตพุทธาวาสนับเป็นพื้นที่โบราณสถาน มีพระบรมธาตุเจดีย์ประดิษฐานอยู่ มีระเบียงล้อมรอบทำเป็นลานประทักษิณชั้นล่าง เรียกว่า "วิหารทับเกษตร" รอบฐานพระเจดีย์มีประติมากรรมช้างล้อม 22 เชือก ซึ่งเป็นต้นแบบของเจดีย์ช้างล้อมในศาสนสถานที่สุโขทัย สวรรคโลก และกำแพงเพชร ส่วนลานประทักษิณชั้นบนขององค์พระเจดีย์ มีเจดีย์ทรงระฆังขนาดเล็กตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยมทั้งสี่มุมรอบองค์พระเจดีย์ใหญ่
ส่วนยอดของพระบรมธาตุเจดีย์เป็น "ปล้องไฉน" (ฉัตรวลี) 52 ชั้น มีบัลลังก์ทรงสี่เหลี่ยมระหว่างองค์ระฆังกับฉัตรวลี ประดับปูนปั้นภาพพระพุทธรูปปางลีลา เรียงเป็นทักษิณวัตร ส่วนปลียอดพระบรมเจดีย์สูง 10.89 เมตร หุ้มด้วยแผ่นทองคำหนักราว 141.987 กก. (หรือ 9,341.31 บาททอง หรือ 14.2 ชั่ง) ข้อมูล มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
องค์พระบรมธาตุเจดีย์ วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร
องค์พระบรมธาตุเจดีย์ เป็นเจดีย์ทรงระฆังที่มีอิทธิพลศิลปะลังกา อายุราวพุทธศตวรรษ ที่ 18 ซึ่งสร้างเพิ่มเติมในภายหลัง องค์พระบรมธาตุล้อมรอบด้วยระเบียงคด หรือภาษาไทยถิ่นใต้ เรียกว่า "พระด้าน" มีวิหารธรรมศาลาตั้งอยู่ทางทิศตะวันออก ส่วนท้ายยื่นเข้าในระเบียงคด คล้ายผังวัดในสมัยอยุธยาตอนต้น
ภายในระเบียงคดยังมีสิ่งก่อสร้างอื่น ๆ เช่น เจดีย์ราย วิหาร พระทรงม้า วิหารเขียน วิหารโพธิ์ลังกา ส่วนปลียอดของพระบรมธาตุเจดีย์หุ้มด้วยแผ่นทองคำ โดยมีทั้งที่เป็นแผ่นทองเรียบ แผ่นทองดุนลาย และแผ่นทองที่มีจารึก ซึ่งเก่าที่สุดอยู่ในสมัยอยุธยาตอนกลาง พุทธศตวรรษที่ 22 ยอดบนสุดเป็นทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ที่ถักจากลูกปัดร้อยเข้ากันด้วยเส้นลวดทองคำ
ไม่เพียงเท่านี้ ภายในวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร ยังมีโบราณสถานสำคัญอีกหลายแห่ง เช่น พระวิหารหลวงหรือพระอุโบสถ ซึ่งเป็นสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยา วิหารสามจอม มีพระพุทธรูป "พระเจ้าศรีธรรมโศกราช” ทรงเครื่องอย่างกษัตริย์ วิหารพระมหาภิเนษกรมณ์ (พระทรงม้า) ทางขึ้นไปบนลานประทักษิณ วิหารทับเกษตร วิหารเขียน และวิหารโพธิ์ลังกา ซึ่งเป็นที่จัดแสดงโบราณวัตถุ
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
ประวัติความเป็นมาของ "วัดพระมหาธาตุ"
วัดพระมหาธาตุ เป็นวัดเก่าแก่ที่มีประวัติยาวนาน ถือเป็นวัดโบราณคู่บ้านคู่เมืองนครศรีธรรมราช หากย้อนกลับไปศึกษาประวัติของวัด จะพบว่ามีการกล่าวถึงใน "ตำนานพระบรมธาตุนครศรีธรรมราช" และ "ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช" ที่เรียบเรียงขึ้นในสมัยอยุธยา
ตำนานทั้งสองเรื่องนี้มีเนื้อหาคล้ายกับคัมภีร์ทาฐาวังสะของลังกา ผู้แต่งได้ผูกเรื่องราวของพระบรมธาตุไว้กับตำนาน ของพระทันตธาตุ (พระเขี้ยวแก้ว) สอดคล้องกันว่า วัดพระมหาธาตุ สร้างขึ้น เมื่อ พ.ศ.854 โดยพระนางเหมชาลาและเจ้าชายทนทกุมารและบาคู (นักบวช) ชาวลังกา เป็นผู้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุมาประดิษฐาน ณ หาดทรายแก้ว และสร้างเจดีย์องค์เล็ก ๆ เพื่อบรรจุไว้
ต่อมา พ.ศ.1719 พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช ได้ทำการสร้างเมืองนครศรีธรรมราชขึ้น พร้อมการบูรณะองค์เจดีย์ขึ้นมาใหม่ ต่อมาในสมัยพระเจ้าจันทรภาณุศรีธรรมาโศกราช กษัตริย์พระองค์ที่ 2 ได้นิมนต์พระภิกษุจากลังกามาตั้งคณะสงฆ์และบูรณะพระบรมธาตุเจดีย์ ให้เป็นไปตามแบบสถาปัตยกรรมทรงลังกา อันเป็นแบบที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบัน
เดิม วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร เป็นศาสนสถานกลางของเมืองนครศรีธรรมราช ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษา แต่มีพระสงฆ์จากวัดโดยรอบทำหน้าที่ดูแลพระบรมธาตุเจดีย์ ต่อมาในรัชสมัยรัชกาลที่ 6 มีการแต่งตั้งคณะสงฆ์ขึ้นดูแล นำโดย พระครูเหมเจติยานุรักษ์ พร้อมผู้ช่วยอีก 4 รูป จากนั้น พ.ศ.2458 ทรงโปรดเกล้าฯ ให้นิมนต์พระสงฆ์จากวัดเพชรจริกมาจำพรรษา และพระราชทานนามวัดใหม่เป็น "วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร"
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จังหวัดนครศรีธรรมราช
ไทม์ไลน์การขอขึ้นทะเบียน วัดพระมหาธาตุฯ เป็นมรดกโลก
- ภายในวันที่ 31 ม.ค. 2568 จัดส่งเอกสารขอประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก ฉบับสมบูรณ์ถึงศูนย์มรดกโลก
- เดือน ก.พ. – พ.ค. 2568 ศูนย์มรดกโลกนำเรื่องเข้าสู่กระบวนการประเมินซึ่งอาจมีการประสานจากศูนย์มรดกโลก เพื่อแจ้งการได้รับเอกสาร ความคืบหน้า หรือขอข้อมูลเพิ่มเติม
- เดือน ส.ค. 2568 เป็นต้นไป เข้าสู่กระบวนการตรวจประเมินประกอบด้วย 3 ส่วน ได้แก่ การประเมินศักยภาพของแหล่งในพื้นที่, การประเมินคุณค่าของแหล่งตามเอกสารที่นำเสนอและการตอบข้อซักคำถาม
- เดือน พ.ค. 2569 ศูนย์มรดกโลกจะรวบรวมความเห็นขององค์กรที่ปรึกษาฯ และจัดทำร่างมติผลการพิจารณาประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลกแจ้งต่อรัฐภาคี และพิจารณาบรรจุเข้าสู่วาระการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญ
- เดือน มิ.ย. – ก.ค. 2569 คณะกรรมการมรดกโลกพิจารณาตัดสินการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก
ทั้งนี้หาก วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จ.นครศรีธรรมราช ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก จะเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมแหล่งที่ 6 ของประเทศไทย และเป็นแหล่งมรดกโลกแห่งแรกในภาคใต้
อัปเดตในปี 2568 ประเทศไทยมีแหล่งมรดกวัฒนธรรมที่ได้รับการบรรจุรายชื่อในบัญชีชั่วคราว (Tentative List) 5 แหล่ง ได้แก่ 1.วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จ.นครศรีธรรมราช 2.กลุ่มเทวสถานปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด 3.อนุสรณ์สถาน แหล่งต่าง ๆ และภูมิทัศน์วัฒนธรรมของเชียงใหม่ นครหลวงของล้านนา 4.พระธาตุพนม กลุ่มสิ่งก่อสร้างทางประวัติศาสตร์ และภูมิทัศน์ที่เกี่ยวข้อง 5.สงขลา และชุมชนที่เกี่ยวเนื่องริมทะเลสาบสงขลา
นอกจากนี้ ประเทศไทยมีแหล่งมรดกโลกวัฒนธรรมที่ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก (World Heritage Sites) จำนวน 5 ได้แก่ 1.นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา 2.เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร 3.แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง 4.เมืองโบราณศรีเทพและโบราณสถานสมัยทวารวดีที่เกี่ยวข้อง 5.ภูพระบาท ประจักษ์พยานแห่งวัฒนธรรมสีมา
อ้างอิงข้อมูล : กรมส่งเสริมวัฒนธรรม หนังสือมรดกวัฒนธรรมภาคใต้ พ.ศ.2562, กรมศิลปากร, มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
อ่านข่าว : ปฏิทินวันหยุดกุมภาพันธ์ 2568 หยุดยาวเติมความหวานให้ชีวิต