เพื่อให้เห็นว่า การซื้อ-ขาย บุหรี่ริมถนนเป็นไปอย่างเปิดเผยไม่ได้ปิดบังในแหล่งชุมชน ย่านเศรษฐกิจ และที่สาธารณะ อีกทั้งการเข้าถึงบุหรี่เถื่อน ก็ทำได้อย่าง่ายดาย
The Exit เฝ้าสังเกตการณ์ที่ร้านจำหน่ายบุหรี่เลี่ยงภาษี ใกล้ตลาดบางกะปิ กรุงเทพมหานคร พบว่าบุหรี่ที่นำมาวางจำหน่ายบนแผงไม่มีแสตมป์สรรพสามิตมากกว่า 30 ยี่ห้อหลากหลายรูปแบบ สำหรับการจำหน่ายบุหรี่ไม่ติดแสตมป์สรรพสามิตมีความผิดตาม พรบ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 โทษจำคุก ไม่เกิน 4 ปี ปรับไม่เกิน 400,000 บาท
ห่างจากจุดแรกไม่ถึง 300 เมตร ทีมข่าวพบมีร้านขายบุหรี่เถื่อนตั้งแพงอยู่ห่างจากป้อมตำรวจจราจร หน้าทางเข้า-ออก ตลาดตะวันนา อย่างเปิดเผย TheEXIT เฝ้าสังเกตตลอด 1 ชั่วโมงมีผู้ซื้อมากถึง 10 คน ในจำนวนนี้ปะปนไปด้วยเยาวชนอายุไม่ถึง 20 ปี
ทีมงานสอบถามข้อมูลจากคนขายบุหรี่เถื่อนแม่ค้าให้แหล่งที่มาของบุหรี่เถื่อนว่ารับสินค้ามาจากย่านรามคำแหง เพื่อให้เข้าไปใกล้แหล่งที่มาขายบุหรี่เถื่อน จากปากคำของพ่อค้า-แม่ค้ามากขึ้น
ทีมงานจึงเดินทางไปตรวจสอบ ที่ย่านการค้าหน้ามหาวิทยาลัยรามคำแหงไม่นานก็พบร้านจำหน่ายบุหรี่เลี่ยงภาษี ตั้งแผงอยู่บริเวณริมทางเท้าปากซอยรามคำแหง 59 ระยะทางเพียง 100 เมตร มีร้านในลักษณะนี้มากถึง 4 ร้าน ผู้ซื้อส่วนใหญ่เป็นบุคคลทั่วไป เพื่อให้ได้ข้อมูลมากขึ้นทีมงานจึงเฝ้าสังเกต นานหลายชั่วโมง พบว่าระยะเวลาประมาณ 1 ชั่วโมง แต่ละร้านมีลูกค้า ประมาณ 10 คน แต่ไม่เห็นเยาวชนเป็นผู้ซื้อ
ข้อมูลผลสำรวจพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของเยาวชนสุ่มตัวอย่าง 3,982 คน จากนักเรียนชั้น ม.2 โรงเรียนระดับมัธยมศึกษาในสังกัดของรัฐบาล จำนวน 120 โรงเรียนพบมีเยาวชน 802 คน สูบบุหรี่ในรอบ 30 วัน ซึ่งบุหรี่ที่นิยมคือบุหรี่เลี่ยงภาษี โดยเฉพาะการซื้อขายผ่านช่องทางสื่อออนไลน์เพราะหาซื้อได้ง่ายกว่าร้านสะดวกซื้อทั่วไป
ศ.นพ.รณชัย คงสกนธ์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อการควบคุมยาสูบ ระบุว่า นอกจากขบวนการที่ลักลอบนำบุหรี่เลี่ยงภาษีหลบหนีเข้าประเทศ งานวิจัยของ ศจย.ยังพบว่าบริษัทบุหรี่พยายามนำเข้าบุหรี่โดยการเลี่ยงภาษีเพราะทำให้สินค้ามีราคาถูกประชาชนและเยาวชนสามารถหาซื้อได้ง่าย
เพื่อให้สอดคล้อง และหาคำตอบว่าผลวิจัยสอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบันหรือไม่ The Exit ไปที่สวนสาธารณะตามที่ได้เบาะแสว่าจะมีเยาวชนรวมกลุ่มกันหลังเลิกเรียน หรือบางครั้งอาจเป็นในช่วงเวลาเรียน ไม่นานทีมงานพบเด็กนักเรียนชั้นมัธยมต้นกลุ่มนี้ รวมตัวกันที่สวนสาธารณะในมือของเด็กนักเรียนหลายคนบอกให้รู้ว่ากำลังสูบบุหรี่และแบ่งบุหรี่สูบด้วยกันสลับกันทั้งผู้หญิงและผู้ชาย
เพื่อให้เห็นว่าสวนสาธารณะเป็นอีกจุดที่พบการรวมตัวของเยาวชน ทีมข่าว The EXIT สำรวจรอบพื้นที่สวนสาธารณะ และจุดที่ได้เบาะแสว่าเยาวชนรวมตัวกันบนพื้นพบก้นบุหรี่หลายยี่ห้อตกอยู่ นอกจากนี้ยังพบซองบุหรี่เลี่ยงภาษีเป็นภาพสะท้อน สอดคล้องกับผลการศึกษาว่าเยาวชนหาซื้อ และเข้าถึงบุหรี่เลี่ยงภาษีได้ง่ายกว่าบุหรี่ที่ติดแสตมป์ประเทศไทย
แต่ที่น่ากังวลมากกว่านั้นไม่เพียงบุหรี่ที่พบจุดที่เห็นเยาวชนรวมตัวกันยังพบแผงยาทรามาดอล ซึ่งเป็นยาแก้ปวดเคยปรากฏข้อมูลว่าถูกใช้เป็นส่วนผสมนิยมนำมาใส่กับเครื่องดื่มตกอยู่ที่พื้นใกล้กัน
ข้อมูลจากการเปิดเผยของฝ่ายป้องกันและปราบปรามกรมสรรพสามิต ยอมรับว่าการลักลอบนำเข้าบุหรี่มีมากขึ้นตอบสนองความต้องการในตลาดและกลุ่มผู้เสพสถิติการตรวจยึดสูงกว่าช่วงเวลาเดียวกันของปีที่ผ่านมา
แหล่งที่ถูกลักลอบเข้ามาในประเทศส่วนใหญ่เป็นพื้นที่แนวชายแดนโดยเฉพาะภาคใต้ ในจังหวัดระนอง สงขลา สตูล และพัทลุง อาจลักลอบผ่านเข้ามาทางเรือ
ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อการควบคุมยาสูบ เสนอแนวทางให้รัฐบาลพิจารณาร่วมลงนาม อนุสัญญาว่าด้วยการควบคุมบุหรี่ไม่ถูกกฎหมาย ที่มีประเทศจากทั่วโลกถึง 83 ประเทศ ร่วมเป็นสมาชิก ซึ่งในอนุสัญญานี้ รัฐบาลไทยจะได้การสนับสนุนเรื่องกฎหมายระหว่างประเทศ สามารถแลกเปลี่ยนข้อมูลขบวนการลักลอบนำบุหรี่เถื่อนเข้าประเทศ เพื่อนำไปสู่การปราบปราม