การสลับตัวกันบนเรือประมงพื้นบ้าน ระหว่างคนไทยกับชาวประมงต่างชาติ เมื่อเรือของเจ้าหน้าที่กรมประมงเข้าไปใกล้เรือเพื่อตรวจสอบ เป็นวิธีการที่ชาวต่างชาติที่เป็นเจ้าของเรือประมงพื้นบ้าน หรือเป็นไต้ก๋งเรือ ใช้หลบเลี่ยงการตรวจจับของเจ้าหน้าที่ระหว่างออกทำการประมงในทะเลอ่าวไทย
การกระทำนี้นอกจากผิดกฎหมายว่าด้วยสิทธิการประมงในเขตการประมงไทยแล้ว ยังสร้างความเดือดร้อนให้กับชาวประมงพื้นบ้านที่เป็นคนไทยจำนวนไม่น้อย
พวกผมทำประมงคนเดียวมาตลอดชีวิต ประมงพื้นบ้านเรือเล็กด้วยเครื่องมือเบ็ดลากหมึก หรืออวนติดตา ถ้าออกทะเลมากกว่า 1 คน สันนิษฐานได้เลยว่า มีชาวต่างชาติเป็นไต๋เรือ คือเป็นเจ้าของตัวจริง เขาจ้างคนไทยไปนั่ง ให้เขาเรียกว่า ควาย เป็นได้แค่ไต๋นั่ง เท่านั้นแหละ
ตรงไหนมีสัตว์น้ำชุกชุม คนไทยอยู่น้อย พวกนั้นจะแล่นเรือมาล้อม ผลักเราร่นออกจากบริเวณนั้นไปเลย วิธีการที่คนต่างชาติส่วนใหญ่ปล่อยเบ็ดลากหมึกไม่เป็นระเบียบสร้างความเสียหายต่ออุปกรณ์ นอกจากนั้น วิธีการคัดเลือกขนาดหมึกก็แตกต่างจากคนไทย รวมทั้งยังมีการแย่งพื้นที่แหล่งหมึกชุกชุมด้วยการข่มขู่สร้างอิทธิพล
ชาวประมงพื้นบ้าน อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี สะท้อนปัญหาการถูกแย่งพื้นที่ทำกิน แย่งอาชีพ และช่วงชิงโอกาสทำกินในท้องทะเลไทย จากการเข้ามาของชาวประมงต่างชาติมีจำนวนเรือประมงพื้นบ้านมากกว่า 300 ลำ ที่แฝงมาทำการประมงพื้นที่ภาคตะวันออกในทะเลอ่าวไทย โดยมีคนไทยบางกลุ่มให้การสนับสนุนในลักษณะเป็นตัวแทนอำพราง และ ให้ความช่วยเหลือทำให้เรือประมงต่างชาติเพิ่มจำนวนขึ้นมากกว่าเรือประมงพื้นบ้านของไทย
พระราชบัญญัติว่าด้วยสิทธิการประมงในเขตการประมงไทย พ.ศ.2482 ระบุว่า ห้ามมิให้ออกใบอนุญาตสำหรับทำการประมงให้แก่คนต่างด้าว และ อนุญาตให้คนต่างด้าวเป็นคนประจำเรือ หรือ ลูกเรือทำการประมงได้ แต่ต้องไม่ใช่ผู้ควบคุมเรือ คนต่างด้าว ที่ทำหน้าที่เป็นผู้ควบคุมเรือ มีโทษปรับไม่เกิน 60,000 บาท
นายสรเมษ ชโลวัฒนะ หัวหน้าหน่วยป้องกันและปราบปรามประมงทะเลชลบุรี กองตรวจการประมง กรมประมง ให้ข้อมูลว่า พฤติกรรมการทำประมงผิดกฎหมายในทะเลโดยมีบุคคลต่างชาติทำหน้าที่เป็นผู้ควบคุมเรือมี 2 รูปแบบ คือ ชาวต่างชาติที่เข้ามาเป็นแรงงานประมงผันตัวเองจากลูกจ้างมาซื้อเรือประมงพื้นบ้านโดยใช้ชื่อคนไทยเป็นนอมินีจดทะเบียนเรือและทำการประมงเอง โดยว่าจ้างคนไทยให้นั่งไปในเรือด้วยเพื่อตบตาเจ้าหน้าที่หากมีการตรวจสอบ
ส่วนอีกรูปแบบหนึ่งคือ มีกลุ่มนายทุนคนไทยเป็นเจ้าของเรือประมงพื้นบ้าน ว่าจ้างชาวต่างชาติเป็นไต๋เรือออกทำการประมง แต่ยังคงต้องว่าจ้างคนไทยให้นั่งเรือออกไปทำการประมงด้วยเพื่อป้องกันเจ้าหน้าที่จับกุม
ชาวประมงพื้นบ้านแสมสาร อ.สัตหีบ ให้ข้อมูลว่าคนไทยที่เป็นนอมินีให้ชื่อ นำไปจดทะเบียนเรือประมงของชาวต่างชาติ ได้ค่าตอบแทนเดือนละ 6,000 บาท ส่วนคนไทยที่รับจ้างเป็น “ไต๋นั่ง” ได้รับค่าจ้าง 600 บาทต่อวัน เขาบอกว่าข้อมูลนี้ทำให้เขารู้สึกเสียใจแทนคนไทย โดยเฉพาะชาวประมงไทย ที่มีคนไทยบางคนลดคุณค่าตัวเองไปเป็นลูกจ้างชาวต่างชาติ เพียงเพราะเห็นแก่ความสบาย และค่าตอบแทนจากอาชีพ “ไต๋นั่ง”
ข้อมูลจากกรมประมง ระบุว่า ปัจจุบันมีการออกหนังสือประจำเรือสำหรับคนต่างชาติเกือบ 70,000 เล่ม และอยู่ระหว่างการควบคุมเรือประมงพื้นบ้านให้อยู่ในระบบโดยขณะนี้ยังไม่ต้องมีใบอนุญาตการทำประมงหรือกำหนดเขตพื้นที่การจับสัตว์น้ำ
ขณะที่ รายงานการดำเนินคดีความผิดที่พบจากการตรวจเรือประมงหรือทำการ ประมงผิดกฎหมายตั้งแต่ปี 2560 ถึงปัจจุบันมีบุคคลต่างด้าวทำหน้าที่เป็นผู้ควบคุมเรือในราชอาณาจักรไทยทำการประมงในเขตประมงไทยโดยไม่ได้รับอนุญาต ในพื้นที่ภาคตะวันออกของไทย มี 35 คดี
ส่วนข้อร้องเรียนของชาวประมงพื้นบ้าน อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี ให้ปรับแก้กฎหมายประมงพื้นบ้าน ห้ามคนต่างด้าวเป็นคนประจำเรือในประมงเรือเล็กพื้นบ้าน ยังอยู่ในความพิจารณาและรับฟังความคิดเห็นจากหลายหน่วยงานเกี่ยวข้อง